مانایی فرهنگ ایرانی (با تکیه بر آثار خاقانی، نظامی، مجیرالدین بیلقانی، اثیر اخسیکتی و فلکی شروانی)

شعر فارسی در گذر از سده‌های طولانی، به مثابه منبعی معتبر، بازتاب دهنده‌ی بسیاری از موضوعات و مفاهیم فرهنگی و اجتماعی مردمان ایران زمین و همه‌ی کسانی است که به زبان فارسی سخن گفته‌اند. بسا ملاحظات و نکات فراوانی در موضوعات مختلف از قبیلِ باورهای دینی و آیینیِ مربوط به راه و رسم زندگی و شیوه‌ی اندیشیدن این مردمان که تنها در ظرف شعر گنجانده و حفظ شده است. در این میانه، مفاهیم گوناگون ایرانی، یعنی عناصری که رنگ و ریشه‌ی ایرانی دارند و زاییده‌ی ذهن و ضمیر و زندگی ایرانیان‌اند، به گستردگی در شعر فارسی دوره‌ها و سبک‌های مختلف فرصت بروز و امکان انتقال یافته و در کارکردی تاریخی، یکپارچگی و انسجام فرهنگی و پیوندهای تاریخی و ملی این مردمان را در‌پی داشته است. آذربایجان، به عنوان یکی از مهم ترین قطب های فرهنگی و ادبی ایران سهمِ بسزایی در حفظ وگسترش فرهنگ ایرانی داشته‌ و در این میان، نقش شاعران به ویژه در سده‌های پیشین، بیش از هرشخصیت دیگری بوده است؛ خاقانی، نظامی، فلکی، مجیر و اثیر اخسیکتی از جمله این شاعران‌اند که در پژوهش حاضر، شعرشان از منظر حضور عناصر ایرانی، مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است. از ویژگی های سبک آذربایجانی، توجه به عناصر گوناگون فرهنگ ایرانی است. آداب و رسوم، اعتقادات، باو رها، آیین‌ها، شخصیتهای اسطوره‌ای و تاریخی، مکانهای تاریخی و جغرافیایی و آموزه‌های دینی و علمی ایرانی، از جمله‌ی این عناصر و مضامین‌اند که در شعر این شاعران بازتاب دارند. بررسی‌های نشان می‌دهد که سهم شاعران شاخص سبک آذربایجانی در کاربست عناصر فرهنگی ایرانی بسیار بالاست و روحیه‌ی ایران دوستی در شعر و اندیشه‌ی آنان به آشکاری قابل احساس و ادراک است.