پیوند اسطوره و عرفان و بررسی اسطوره جام جم و تحوّل معنایی آن در عرفان اسلامی

اسطوره ها جلوگاه اندیشه ی هر ملتی است و گنجینه ای رمزی و قدسی برای بررسی سرچشمه ی معنویت گرایی و حافظه ی جمعی انسان هاست، و ایران به عنوان یکی از تمدن های باستانی، زادگاه اسطوره های بزرگ و بی مانند است. مرکز اشراق نور که نخستین جامعه ی توحیدی را در خود جا داده و قدیمی ترین مردم یکتاپرست را به وجود آورده است. «جام» که ما در این جا در صدد یافتن پیوند و ارتباط آن با دل روزگاران هستیم، مفهومی است که عمری دراز بر آن گذشته است و مانند همه ی سنت های باستانی، اصل و منشاء آن در غبار تاریخ گم شده است. جام مفهومی نزدیک به مفهوم «فرّ» داشته است، و در اساطیر ایرانی دارای مفهوم گسترده و آیینی است و در پیشینه ی کهن خود با فرّ آمیخته شده و نمودهایی مانند سنگ، مُهره، پیاله و مفاهیمی مانند برکت بخشی، قدرت بخشی، اسرار نمایی، رازگشایی، آگاهی فزایی و خردمندی در پیوند بوده و مصداقی گسترده یافته است که در سیری تاریخی، بازنمودی رمزوار در عرفان ایرانی اسلامی به خود گرفته است و سرانجام هویت رمز واره ای آن در مفهوم دل پاک و باطن آیینه سان عارف، جلوه گاهی برای تجلّی جمال معشوق آسمانی پیدا کرده و مبدّل به دستمایه ای برای کسب معرفت والا و درک اسرار کاینات شده است. بنابراین اسطوره ها حکایت زندگی معنوی انسان بوده و بخش عمده ای از این معنویت را عرفان در بر می گیرد. به همین دلیل اسطوره و عرفان وابستگی های بسیاری با هم دارند که بایستی مورد مطالعه قرار گیرد.