بررسی تطابق مرگ رستم و فرجام خاندان وی در شاهنامه فردوسی با میتوس زمستان در نظریه نورتروپ فرای

از رویکردهای مهم در مطالعات اسطوره شناختی متون ادبی نظریات نورتروپ فرای در این خصوص است. فرای اسطوره شناسی با تعلقات ساختارگرایانه است، اما در نظریاتش به انعکاس گفتمان دوره و اجتماعی که آثار ادبی با پیرنگ اسطوره ای در آنها تولید شده، توجه شده است. در این مقاله که داده‌های آن به روش کتابخانه‌ای گردآوری شده و با شیوه توصیفی - تحلیلی نگارش شده است، روایت مرگ رستم در شاهنامه با میتوس زمستان در الگوی فرای مطابقت داده شد. فریب رستم توسط نابرادری‌اش شغاد و مغلوب قوانین طبیعت گشتن علی رغم شکست ناپذیری‌های سابق و سقوط در چاه و مرگ غافلگیر کننده‌اش با مراحل شش‌گانه میتوس زمستان همسان است. از طرفی پیشبرد روند داستان بر خلاف انتظار مخاطب نیز آن را در زمرۀ گونۀ ادبی طنز و آیرونی قرار می‌دهد که این گونه ادبی با میتوس زمستان در آراء فرای مقترن است. نمادهایی نظیر فال بد اخترشناسان در آغاز داستان، دعوت قهرمان به چالش توسط پیک شرور در قالب شغاد و نیز کهن الگوی چاه که حاوی معانی همچون تاریکی، غم، ظلمت و نابودی است، موجب شکل‌گیری تصویری دوزخی از جهان و سرنوشت تلخ قهرمان در پایان داستان می‌شود. تقارن مرگ رستم در شاهنامه به دست نابرادری‌اش با سرآمدن دوره پهلوانی در این حماسه ادبی می‌تواند بازتابی از نگرش تلخ فردوسی به دوره و احوال اجتماعی زمانه‌اش مبنی بر برادر کشی و عدم وجود خصایص پهلوانی و افول قهرمانان باشد.

examining the compatibility of rostam's death and the fate of his family in shahnameh with the myth of winter in nortrop fry's theory

one of the important approaches in the mythological studies of literary texts, is nortrop fry theories. the present study investigates the story of rostam s death in shahnameh by using fry s proposed model and by descriptive- analytical method. the method of information gathering is in the libraries method. studies show that the presence of elements such as being tricked by step brother, defeat the laws of nature and hero s dying by falling into a well draws the story closer to mitus winter. after mentioning of the six stages of the mitus winter outlined in fry s model, its adaptation to the course of the rostam and shaghad story was examined. the continuation of the story. contrary to the expectations of the audience, puts it in the category of ironic literary genre. symbols such as the bad omen of astrologers, the archetype of the evil pike to invite the hero to death, and the archetype of the well with meanings such as sadness, darkness and destruction, lead to the formation of an infernal world for the end of the hero. in addition, regarding fry s view of the role of myth in the reflection of the author s social era, it was concluded that the formation of the myth of rostam s death could be a reflection of ferdowsi s view of the social situation of his period.