تحلیل مقایسه‌ای شیوه‌های تغییر رفتار در عرفان عملی عین‌القضات همدانی با توجه به دیدگاه «میلتن برگر»

«شیوه‌های تغییر رفتار» در گفتمان عرفانی از جمله در اندیشه‌های عین‌القضاه همدانی فرایند و روشی بنیادین است که با اشراف به ساحات درونی انسان به تبیین مبانی عرفان پرداخته و با بکارگیری گزاره‌های پرسشی، کارکرد انگیزشی پیام خود را در راستای تغییر تفکر و تغییر رفتار با تقویت رفتارهای مطلوب و حذف رفتارهای نامطلوب تقویت کرده است. در میان مجموعه نظریه های مبتنی بر همین تغییر ساحت بیرونی (رفتار و گفتار)، نظریه «میلتن برگر» است که شیوه‌هایی برای تغییر ارائه داده که بخشی از آن‌ها مربوط به تغییر در تفکر است و آن را با عنوان «تفکر؛ رفتار پنهان یا رویداد خصوصی» تبیین و صورت بندی کرده است. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و با هدف تحلیل مقایسه‌ای شیوه‌های تغییر رفتار در عرفان عملی عین‌القضات همدانی با شیوه‌های تغییر رفتار میلتن برگر پرداخته شده است. شیوه‌های تغییر رفتار در گفتمانِ ادبیِ عرفانی از این نظر حائز اهمیت است که عرفا در رویکرد آموزشی خود پیروانشان را برآن داشته‌اند چراغ رفتارهای مطلوب را روشن نگاه‌‌ داشته و رفتارهای نامطلوب را در خاموشی محو ‌سازند و به‌این طریق آنان را از اضطراب (فردی و اجتماعی) دور کرده و در مسیری روشن رهنمون کنند. بررسی‌های به‌عمل آمده نشان می دهد در فرایند آموزشی عین‌القضات و شیوه‌های درمانی برگر، هدف از تغییر رفتار، خواه از سنخ گفتار باشند یا کردار؛ اصلاح یا بازگرداندن رفتار نامطلوب به حالت اعتدال و ایده‌آل است به‌ گونه ای که تغییر، یکی از اهداف مشترک آن‌ دو برای رسیدن به رفتار مطلوب است.