روش شناسی مضامین کلامی و ادبی جبر و اختیار در اندیشه غزالی و مولانا

از مهمترین اصولی‌ که در مضامین کلامی مد نظر قرار می‌گیرد توجه به شیوه برخورد با مسئله و موضوع است. مولانا با نگاهی دقیق و موشکافانه بر خلاف نظر اشاعره‌ که قائل به عدم وجود علت و معلول هستند و آن را نوعی مقارنت می دانند بر این عقیده است که اختیار به خودی خود غایت نیست. او راهی را برای حل مسئله جبر بیان می کند که می توان نام آن را انجذاب گذاشت بدین معنی که انسان ناتوان مقهور جبر می‌شود و اگر روح قدرتمندی داشته باشد می‌تواند بر هر آنچه او را مجبور و مقهور می کند پیروز گردد . غزالی نیز با انکار قاعده علیت و بیان نظریه کسب به جبر نسبی انسان قائل بود.البته هر دو اندیشمند با انگیزه های متفاوت جبر نسبی را در انسان پذیرفته اند با این وجود آنان به هیچ یک از دو نظریه «جبرمحض» و «اختیارمطلق» معتقد نیستند.به همین دلیل در جستار حاضر، سعی شده به شباهتها و تمایزات موجود در ارتباط با جبر و اختیار با روش کیفی از نوع تحلیلی - توصیفی، با توجه به مبانی فکری و سلوک معرفتی این دو اندیشمند اشاره و مصداق بارز مقوله تاثیرپذیری و تاثیرگذاری علما در بیان افکار و عقاید بر یکدیگر بررسی گردد. جامعه آماری پژوهش حاضر را دفاتر شش گانه مثنوی مولوی و مجموعه آثار غزالی تشکیل داده است.

methodology of theological and literary themes of determinism and discretion in the thought of ghazali and rumi

one of the most important principles that is considered in educational studies is to pay attention to the way of dealing with the problem and the subject. contrary to the view of the ash arites, who believe in the absence of cause and effect and consider it as a kind of comparison, rumi believes that authority is not an end in itself. rumi states a way to solve the problem of algebra, which can be called absorption, which means that the incapable man is subdued by algebra, and if he has a strong soul, he can overcome whatever compels him. ghazali also denies the rule. the causality and expression of the theory of acquisition believed in the relative algebra of man. of course, both thinkers with different motives have accepted relative algebra in man. however, they do not believe in either theory of pure algebra and absolute free will . in the present article, we have tried to point out the similarities and differences between algebra and discretion with a qualitative method of analytical-descriptive method, considering the intellectual foundations and epistemological behavior of the two from an educational perspective and a clear example of the influence of scholars in expression. thoughts and opinions should be examined on each other.