بررسی توحیدی برهان عدل نزد غزالی و مولانا

بحث درباره عدل الهی جزو قدیمی‌ترین مباحث کلامی ، اخلاقی و فلسفی در جهان اسلام و مورد توجه عالمان و فیلسوفان بوده و هست؛ و در کنار مباحثی از جمله: صفات فعلیه الهی ، حکمت الهی، حسن و قبح ، جبر و اختیار انسان و قضا و قدر و... مورد بررسی قرار می گیرد. در کلام معتزله و امامیه «عدل» از جمله اصول دین و یکی از مهمترین صفات خداوند و در کنار توحید، قرار گرفته است .مهم‌ترین عامل طرح بحث عدل الهی، آموزه‌های قرآن است که شاخه‌های مختلف عدل (تکوینی، تشریعی، اخلاقی و اجتماعی) را مطرح کرده است. مولانا به عنوان اندیشمند حوزه دین و عرفان به این مسئله، توجه خاصی داشته است. او با نگرش ذوقی و عرفانی خود سعی داشته پا را فراتر از دایره شرع نگذارد اما غزالی معیار عدل را، فعل خداوند دانسته نه عقل بشری و برای صفت عدل اهمیت چندانی قایل نیست . بر همین اساس بر آنیم تا در این جستار دیدگاه این دو متفکر و عارف بزرگ اسلامی یعنی ؛ امام محمد غزالی و جلال الدین محمد بلخی؛ را در مواجهه با این مسئله بررسی نماییم.

examining the argument of justice with ghazali and rumi

justice is one of the important attributes of god and its importance is to the extent that it is next to the most important attribute of god, namely monotheism, and in the words of the imams and mu tazilites, one of the principles of religion is introduced. discussion of divine justice is one of the oldest theological, moral and philosophical issues in the islamic world and have been considered by scholars and philosophers. which is examined along with topics such as: current divine attributes, divine wisdom, good and ugliness, human predestination and authority, judgment and predestination, etc. the most important factor in the discussion of divine justice is the teachings of the qur an, which has introduced various branches of justice (formative, legislative, moral and social). al-ghazali and rumi, as thinkers in the field of religion and mysticism, have paid special attention to this issue. al-ghazali did not offer a systematic theory in this regard. rumi with his taste and mystical attitude has tried not to go beyond the sharia. accordingly, we intend to present in this article the views of these two great islamic thinkers and mystics, namely; imam mohammad ghazali and jalaluddin mohammad balkhi; in the face of this issue.