آموزه‌های اخلاقی در آثار خواجوی کرمانی (با تکیه بر منظومه گل و نوروز)

نخلبند شعرا کمال‌الدین ابوالعطا محمودبن علی‌بن محمود مرشدی کرمانی معروف به «خواجو»، عارف بزرگ و شاعر استاد ایرانی در قرن هشتم هجری است. از خواجو شش مثنوی با اوزان مختلف به تقلید از نظامی و فردوسی بر جای مانده است که مثنوی «گل و نوروز» یکی از آن‌ها است. وی با توجه به موقعیت زمانی و فرهنگی خود از تعالیم اخلاقی عرفانی آگاهی داشته و نسبت به اشاعه آن در آثار خود اهتمام ورزیده است. نگاه خواجو به این امر همچنین در منظومه‌های غنایی او نیز تاثیرگذار بوده است. به نظر می‌رسد که می‌توان تاثیر اخلاق و عرفان را در این دسته از آثار خواجو نیز پی‌جویی کرد. تقریباً تمامی اخلاقیّات عرفانی عمدتاً دو جهت دارند: از یک سو با خلق در ارتباطند و از دیگر سو با خالق. آنچه مسلم است خواجو با این مباحث اخلاقی و عرفانی آشنایی داشته و هرچند منظومه، اثری غنایی است امّا به قدر امکان سعی در طرح این مباحث در خلال موضوع عاشقانه آن داشته است. پژوهش حاضر تحقیقی کتابخانه‌ای است که پس از مطالعه و بررسی کتب مربوطه و فیش برداری از نکات لازم، مدون شده است. با توجه به اینکه این منظومه به تقلید از خسرو و شیرین نظامی سروده شده، به نظر می‌رسد که روحیّات عرفانی نظامی در خواجو بی تاثیر نبوده است. از میان اخلاقیّات عرفانی، برخی موارد جلوه پررنگ‌تر و برخی موارد جلوه‌ای کم‌رنگ‌تر داشته است. خواجو تواضع و ایثار را بیش از دیگر مقامات اخلاقی مدّ نظر قرار داده است و خُلق و حیا جلوه کم‌رنگ‌تری در منظومه داشته است.

moral teachings in the works of khajovi kermani (based on the gol and nowruz system)

nakhleband poets kamal al-din abul-ata mahmud bin ali bin mahmud morshidi kermani, known as khwajo , is a great mystic and master poet of iran in the 8th century of hijri. there are six masnavis of khaju with different weights, imitating nizami and ferdowsi, of which gol and nowruz is one of them. according to his time and cultural situation, he was aware of mystical moral teachings and has made efforts to spread them in his works. khajo s view of this has also been influential in his lyrical poems. it seems that the influence of ethics and mysticism can also be found in this category of khajo s works. almost all mystical ethics mainly have two directions: on the one hand, they are related to creation and on the other hand, they are related to the creator. what is certain is that khajo was familiar with these moral and mystical topics, and even though the poem is a lyrical work, he tried to present these topics as much as possible during its romantic theme. the current research is a library research that was compiled after reading and reviewing the relevant books and checking the necessary points. considering that this poem was written in imitation of khosrow and shirin nizami, it seems that nizami s mystical spirit was not without influence on khajo. among the mystical ethics, some cases have had a more prominent effect and some cases have had a weaker effect. khajo considered humility and self-sacrifice more than other moral authorities, and modesty had a lesser effect in the system.