در جستجوی ردپای یک تعارض پنهان در منطق سنتی: مسائل مردد میان لفظ و مفهوم

پژوهش حاضر درصدد برجسته کردن و نامگذاری یک ناسازگاری درازدامن در شیوه‌ی پرداخت به مباحث در منطق سنتی و فتح باب برای توجه به آن و لحاظ کردن آن در بررسی منطقی و تاریخی این سنت و ریشه‌یابی مشکلات آن است. موضوع این پژوهش انتباه دادن به وجود دوگانگی در لفظی یا مفهومی تلقی کردن طیفی وسیع از مسائل منطق در سنت اسلامی و عربی است. این پژوهش نشان خواهد داد که برخلاف تصور رایج از حرکت تاریخی این سنت از غلبه‌ی نگاه لفظی به غلبه‌ی نگاه مفهومی در عصر ثبات خود، و نیز برخلاف برداشت اولیه از تمایز میان مباحث الفاظ و مباحث مفهومی و صرفا اختصاص یافتن مقدمه‌ی منطق به اولی در این عصر، کماکان در لایه‌های عمیق‌تر نگاه لفظی و تردد میان نگاه لفظی و مفهومی در بخش مهمی از مسائل در طول دوره‌های مختلف این سنت در عصر ثبات یافته‌ی آن، وجود دارد. همچنین، معلوم خواهد شد که این دوگانگی باعث بروز مشکلات جدی در مبانی و احکام شده است. برای نیل به این مقصود، مجموعه‌ای از نمونه‌ها از بخش‌های مختلف منطق و در آثار متعلق به مکاتب و مولفان مختلف گرد آورده شده تا وجود این دوگانگی در آن‌ها مستند شود. در پایان، دو تحلیل منطقی و تاریخی به عنوان سرنخ برای شروع بررسی ابعاد و علل این پدیده، ارائه می‌شود.