«پیشرفت» به‌ مثابه سیستم جامع پیچیده سازگارشونده و نقش «الگو» در تحقق آن؛ چالش‌ها و راهکارها

شتاب تحولات در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فناوری و رقابت فشرده الگوهای پیشرفت و توسعه موجب شده است که دستیابی به پیشرفت و لوازم و امکانات تداوم آن به ‌مثابه یک سیستم جامع مد نظر قرار گیرد. از سوی دیگر، همه منابع مادی و معنوی، الزامات مسیر دشوار و پیچیده پیشرفت، دارای اولویت یکسان و هم‌قدر نباشد. لازم است پیشرفت به ‌مثابه «سیستم جامع پیچیده سازگارشونده» و نقش و تکلیف الگو به ‌مثابه نقشه راه و برنامه اقدام در دستیابی به آن به‌ صورت مفهومی و عملیاتی فهم و تبیین شود. در واقع، نقش و شانس کلیدی الگو در ریل‌گذاری و هموارسازی مسیر پیشرفت همه‌جانبه به ‌واسطه رویکرد سیستمی به موضوع و مفهوم پیشرفت است. در این مقاله، سعی شده است با استناد به دانش و تجربه و منابع و اسناد موجود، چرایی و چگونگی نگاه به پیشرفت به ‌مثابه سیستم جامع پیچیده سازگارشونده و نقش الگوی اسلامی ایرانی در دستیابی به آن توضیح داده شود. از این منظر، باید زیرسیستم‌ها و سلسله‌مراتب و شبکه وظایف و اختیارات آنها در سیستم جامع پیشرفت درک و تعیین شود. مسائل پیشرفت عمدتاً ناشی از ساده‌انگاری و عدم کاربست صحیح رویکرد سیستمی به ویژه نظریه سیستم‌های پیچیده سازگارشونده در تعریف، سیاست‌گذاری، تنظیم‌گری، برنامه‌ریزی، اجرا و نظارت در حوزه منابع، فرایندها، دستاوردها و پیامدها با دید جامع، مستمر و مشارکتی به ویژه هم‌آفرینانه، است. ساده‌انگاری، کم‌توجهی به زمینه و محیط و غفلت از اعجاز مشارکت، هم‌افزایی و هم‌آفرینی اشخاص و نهادها دست‌کم سه چالش و مسئله کلیدی در مسیر پیشرفت‌اند که باید با اتخاذ رویکرد سیستم‌های جامع پیچیده سازگارشونده، حل ‌‌و فصل شود.