راهکارهای ایجاد تحول در داده‌برداری و داده‌پردازی منابع آب با استفاده از تجارب جهانی

امروز، همه نخبگان و کارشناسان دغدغه‌مند آب، اقرار به رخنمون بحران آب داشته و مسئله آب را یکی از چالش‌های بزرگ کشور می‌دانند که حاکی از نبود راهبرد روشن و برنامه بلندمدت و عزم و اراده جدی در مدیریت یکپارچه/ جامع منابع آب کشور است. شناخت نادرست وضعیت کمی و کیفی منابع آب و ضعف و عدم شفافیت اطلاعات، بخشی‌نگری و عدم یکپارچگی سازمان‌ها و دستگاه‌های تصمیم‌ساز و دست‌اندرکار عرضه و تقاضای آب و نبود پایش مداوم، کم‌توجهی به نقش ذی‌نفعان غیردولتی، مواردی از فهرست بلند چالش‌ها و تهدیدهای مدیریت آب کشور هستند که تعهد در مقابل نسل‌های آتی را تضعیف می‌کند. بدیهی است که برای رفع این دغدغه‌ها و چالش‌ها می‌توان با تکیه‌ بر دانش روزآمد، آگاهی دادن به جامعه، کاربران و ذی‌نفعان و بهره‌گیری از فناوری‌های نو، گام‌های موثری برداشت. با توجه به اینکه وجود آمار و اطلاعات از جایگاه ویژه‌ای در اصل شفافیت حکمرانی آب برخوردار است، دریافت و تحلیل داده‌های زمان واقعی مورد اعتماد نقش مهمی را در مدیرت منابع آب ایفا خواهد کرد. از طرف دیگر، شاهد بودن به تناقضات در آمار و اطلاعات منابع آب، یکسان نبودن قرائت‌ها و روایت‌ها در مورد دارایی‌های آبی قدیمی بودن و به روز نبودن تجهیزات سخت‌افزاری و تا اندازه‌ای نرم‌افزاری در تهیه و ارائه اطلاعات مربوط به منابع آب در مقایسه با یافته‌ها و پیشرفت‌های جهانی در فناوری‌های نو و هوشمند و احساس نگرانی در طراحی و اجرای برنامه‌های توسعه و بهره‌برداری منابع آب، بازنگری جدی در سامانه داده‌برداری و داده‌پردازی منابع آب را الزام‌آور می‌سازد. پیدایش و توسعه فناوری‌های هوشمند و استفاده از آنها در دهه‌های اخیر، تاثیر چشمگیری در زندگی انسان و جوامع توسعه‌ یافته داشته است که نقش آن در تمام شئون اجتماعی و مدیریت توسعه غیرقابل ‌انکار است. استفاده از فناوری‌های هوشمند و هوش مصنوعی تحول شگرفی در عرصه‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی جهان به وجود آورده است. برآوردهای پژوهشی نشانگر آن است که 85 درصد از خدمات صنعتی، مالی و اجتماعی در سال‌های پیشِ رو، وابسته به هوش مصنوعی و استفاده از فناوری‌های هوشمند خواهد بود. بدون شک، سیاست‌گذاری‌ها، پایش و حسابداری تامین و مصرف منابع آب در مقیاس‌های زمانی و مکانی کوچک و بزرگ نیز مصون از این سیطره نخواهند بود. به‌ عبارت ‌دیگر، استفاده از مدیریت هوشمند منابع آب می‌تواند منجر به اقدامات کارآمد در فرایند دریافت و ذخیره اطلاعات زمان واقعی، دقیق، سریع، مطمئن و جامع شده و به برنامه‌ریزی پربازده مدیریت جامع منابع آب جامه عمل بپوشاند. از این‌رو، استفاده از مدیریت هوشمند و بهره‌گیری از هوش مصنوعی، حسگرها و فناوری‌های سنجش‌ازدور، در دسترسی به بازده بالا و حسابداری دقیق منابع آب از نقش مهم و معنی‌داری برخوردار خواهد بود. در این مقاله تلاش بر این است تا در راستای اولویت‌های پژوهشی و اندیشه‌ورزی مرکز الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی راهکارهای ایجاد تحول در داده‌برداری و داده‌پردازی منابع آب با استفاده از تجارب جهانی تحت سرفصل ایران-آب-آینده، ضمن معرفی تجربه‌های بین‌المللی در رابطه با به‌ کارگیری فناوری‌های نو و هوشمند سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در مدیریت منابع آب، وضعیت نسبی کشور در مقایسه با تجارب بین‌المللی اندازه‌گیری و پایش فراسنجه‌های منابع چرخه آبی (بارندگی‌ها، پیکره‌های آب سطحی و منابع آب زیرزمینی) را در سه بخش سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و تحلیل وضع موجود ارزیابی کرده و توصیه‌های لازم برای برنامه‌ریزی، توسعه فناوری‌ها و سرمایه‌گذاری در افق اجرایی الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی ارائه کرد.