وضعیت مشارکت سیاسی و چالش‌های انسجام اجتماعی در ایران

«انسجام اجتماعی» (social solidarity) یکی از عوامل مهم و موثر بر نظم اجتماعی است و به عنوان منبع و ذخیره‌ای می‌باشد که روابط اجتماعی را تسهیل و تنظیم می‌کند و به دنبال آن موجبات پیشرفت و توسعه جامعه را میسر می‌سازد. بنابراین انسجام اجتماعی و مشارکت به عنوان مولفه‌های اساسی سرمایه اجتماعی و نیز به عنوان سازوکار برای مشارکت حمایتی و یا اعتراضی موجب گذار به نظم سیاسی نوین می‌شود. از این رو، ایده اساسی مطالعه حاضر ضمن تحلیل چالش‌های انسجام اجتماعی اخیر در جامعه ایران، به تاثیر وضعیت مشارکت سیاسی و مکانیسم‌های موثر بر انسجام اجتماعی می‌پردازد؟ این پژوهش به روش «تحلیل ثانویه» انجام شده است و یافته‌های حاصل از پیمایش‌های‌ ملی «ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان» موج اول (1381)، دوم (1382)، سوم (1395) و چهارم (1402) می‌باشد. در مطالعه حاضر تحلیل مشارکت سیاسی و زمینه‌های تاثیرگذاری بر آن، از یک سو تداوم نظام سیاسی را به همراه دارد و در مقابل از سوی دیگر، بستری برای وقوع ناآرامی‌های اخیر و حاشیه‌ای شدن نیروهای سیاسی و اجتماعی را فراهم آورد به نحوی که انسجام ملی و اجتماعی کشور را تحت‌الشعاع خود قرار داده است. در واقع، مرور تاریخی مشارکت سیاسی در ایران بیانگر آن است که وضعیت فراز و فرود مشارکت رسمی و غیررسمی همواره نقشی پارادوکسیکال داشته است؛ و جامعه ایران را با چالش‌های اجتماعی مختلف مواجه ساخته است. واکاوی چالش‌های انسجام اجتماعی ایران متاثر از شرایط نهادی، ساختاری و عاملیتی ذهنی و عینی جامعه ایران در قالب دو رفتار فعال یا منفعل و نیز دو نوع موقعیت رسمی یا غیررسمی قابل تحلیل می‌باشد. بنابراین در کنار کاهش مشارکت سیاسی، وضعیت میزان اعتماد سیاسی، میزان مسائل اجتماعی حل نشده و وضعیت نیروهای اجتماعی، سهم بسزایی در فرسایش انسجام اجتماعی در سطح جامعه ایران خواهد داشت.