تبیین جایگاه انرژی‌های تجدیدپذیر در الگوی توسعه کشور؛ چالش‌ها و راهکارهای تحول

انرژی یکی از عوامل تولید در تابع تولید ملی هر کشور است. منابع انرژی اولیه در قالب عوامل تولید طبیعی نقش ویژه‌ای در تولید ملی یک کشور بر عهده دارند. با توجه به محدودیت منابع فسیلی و موضوعات پیرامون آن از یک طرف و مقبولیت انرژی‌های تجدیدپذیر از سوی دیگر، تدارک زیرساخت‌های این انرژی‌ها و بهره‌برداری بهینه از آنها می‌تواند تاثیر بسزایی در رشد و توسعه کشورها ایفا کند. رشد اقتصادی کشورها به ویژه در سده اخیر تبعات نامطلوب و در مواردی آثار جبران‌ناپذیری را به محیط‌زیست بشر تحمیل کرده است. نیاز روزافزون به انرژی برای توسعه جوامع، تعهدات بین‌المللی به ویژه تعهدات کشورها در cop21 و موضوعات دیپلماسی انرژی و امنیت انرژی به ویژه بعد از بحران انرژی ناشی از جنگ اوکراین باعث شده است که کشورهای مختلف اولویت خاصی را برای توسعه انرژی خود در پیش گیرند. در این میان توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و دستیابی به انرژی بدون کربن در صدر سیاست‌های انرژی کشورهای مختلف قرار گرفته است. در جهان مطابق گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی و تحت سناریوهای مختلف، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر از کل انرژی تولیدی جهان تا سال 2050 تا بیش از 50 درصد نیز پیش‌بینی شده است. همچنین فصل مشترک کلیه سناریوها در جهان حکایت از روند کاهشی استفاده از سوخت‌های فسیلی دارد. این در حالی است که در ایران همچنان منابع فسیلی عمده‌ترین منابع انرژی در کشور محسوب می‌شوند و بر اساس گزارش‌های وزارت نیرو، در سال 1399 علی‌رغم برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات انجام یافته، حداکثر سهم انرژی‌های تجدیدپذیر از ظرفیت منصوبه نیروگاه‌های برق کمتر از یک درصد و سهم این انرژی‌ها از تولید برق به کمتر از نیم درصد رسیده است. علاوه بر این، کشور ایران در حوزه انرژی با چالش‌های مختلفی از جمله موارد زیر روبه‌رو است: ناترازی انرژی، قیمت دستوری پایین حامل‌های انرژی، شدت مصرف بالای انرژی، راندمان پایین نیروگاه‌های تولید برق، مشکلات انتقال و توزیع انرژی، انتشار گازهای گلخانه‌ای و ... هدف این مطالعه تبیین جایگاه انرژی‌های تجدیدپذیر در الگوی توسعه کشور می‌باشد. دستیابی به این هدف از طریق مطالعه مروری بهترین شواهد (best evidence) و بررسی سیاست‌های توسعه بخش انرژی به ویژه انرژی‌های تجدیدپذیر با بهره‌گیری از سیاست‌های اتخاذ شده در کشورهای موفق اروپایی و همسایگان ایران انجام گرفته است. نتایج این مطالعه حاکی از آن است که توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر برای ایفای نقش اساسی در فرایند توسعه کشور نیازمند فراهم‌سازی زیرساخت‌های قانونی و حقوقی لازم می‌باشد. استقرار حکمرانی مستقل انرژی و واقعی کردن قیمت حامل‌های انرژی از جمله مهم‌ترین اقدامات در راستای تحقق اهداف مورد نظر می‌باشد. فراهم شدن این زیرساخت‌های اساسی ضامن موفقیت برنامه‌ریزی هوشمند در راستای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در الگوی توسعه کشور می‌باشد.