شاخص‌های الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت؛ چالش‌ و راهکار

اجرای «سند الگو»، در گرو شناخت چیستی و چگونگی «فرآیند پیشرفت» و ارزیابی «میزان پیشرفت» در مراحل مختلف است. شاخص‌ها در این زمینه دارای دو نوع کارکرد اساسی هستند: «کارکرد پیشینی»، که با «چرایی» و «چیستی» پیشرفت پیوند دارد، ناظر به «چگونگی» فرایند پیشرفت و تبدیل‌ دروندادها به بروندادها است. اما «کارکرد پسینی» ناظر به ارزیابی کمیت و کیفیت بروندادهای مورد انتظار و «کارآمدی» است. در نبود شاخص‌های الگوی پیشرفت، نهادها، سازمان‌ها، گروه‌ها و افراد مجبور می‌شوند به نوعی از شاخص‌های رایج بین‌المللی (و حتی ملی) برای سنجش و ارزیابی «میزان پیشرفت» استفاده کنند. این امر در صحنه عمل می‌تواند موجب نمود غیرواقعی دوگانگی‌ و تضاد با حوزه نظری «پیشرفت» و القاء گسست میان «چگونگی» با «چیستی و چرایی» آن ‌شود. چنین رخدادی مسیر پیشرفت کشور و تغییرات و تحولات مورد نظر آن را مخدوش و غیرقابل اعتماد جلوه داده و چالشی ‌بسیار مهم در راه تحقق سند الگو به وجود می‌آورد. مواجهه با این چالش، نه با حذف شاخص‌های بین‌المللی، بلکه با پرهیز از استفاده مطلق از آنها و لزوم رعایت هم‌سنخی و هماهنگی با چیستی و چگونگی فرآیند پیشرفت و بروندادها و اهداف مورد نظر آن میسر می‌شود. برای این کار لازم است در اولین گام «نظام کلان شاخص‌های سند الگو» مشخص شود. بر این پایه و در گام‌های بعد، ابتدا «نظام شاخص‌های تدابیر» مشخص شده و سپس طی روش‌های علمی، شاخص‌ها و نماگرهای پایش با بهره‌گیری هوشمندانه از شاخص‌های ملی و بین‌المللی تدوین و انتخاب خواهند شد. در این مقاله، با استفاده از رویکردی مفهومی- ساختاری به سند الگو، نظام پیشنهادی استخراج و ارائه شده است.