ضرورت‌ها و چالش‌های عقلانیت معنوی و معنویت عقلانی

بدون تردید، «معنویت» و «عقلانیت»، در کنار مولفه‌های بنیادینی چون علم، هنر، عدالت و ... از عناصر دخیل و تعیین کننده در ساخت یک تمدن جهانی است. منتهی با نگاهی به تمدن‌های شکل گرفته در می‌یابیم که افول تمدن‌های بزرگ به این دلیل بوده که یکی از دو فضیلت بزرگِ معنویت و عقلانیت، مغلوب دیگری شده است. برخی تمدن‌ها عقلانیت را فدای معنویت کردند، از قبیل برخی از تمدن‌های شرقی؛ و بعضی دیگر، معنویت را قربانی عقلانیت کردند مثل تمدن جدید غرب. بنابراین از فرایض تشکیل تمدن تراز، پیوند خردمندانه میان عقلانیت و معنویت است. بر این مبنا، از آنجا که در تراث حکمی و معرفتی اسلامی، رگه‌هایی از این پیوند وجود دارد، این پرسش مطرح می‌شود که پروژه «عقلانیت معنوی»، دارای چه ضرورت‌ها و چالش‌هایی است؟ در این پژوهش درصدد این ادعا هستیم که بگوییم نیاز معنویت و عقلانیت، متقابل و دوسویه است و همان‌طور که معنویت در اصل تعریف و تثبیت و نیز تحدید مفهومی و تولید ادبیات، نیازمند عقلانیت است؛ عقلانیت نیز در تعمیق، گرمابخشی و جهت‌بخشی به معنویت محتاج است. از سوی دیگر، به چالش‌ها و تهدیدهای محتمل پیوند عقلانیت و معنویت در ساحت‌های مختلف وجودی، معرفتی و کاربستی پرداختیم.