حکمرانی اقیانوسی و جایگاه حمل و نقل دریائی در اقتصاد آبی و توسعه دریامحور (چالش‌ها و مشکلات)

حکمرانی اقیانوسی حاصل بسط و تکامل رویکرد تخصصی سازمان‌های حرفه‌ای و رویکرد تاریخی-انتقادی کشورهای در حال توسعه و کم برخوردار است. بنابراین، این رویکرد در جریان تکامل خود توانسته است نقاط قوت و موضوعات قابل توجهی را برای همگرائی، سازگاری و هم‌افزایی، در بهره‌برداری از اقیانوس‌ها، بیابد. به عبارتی، گفتمان حکمرانی اقیانوسی هدفی مجزا از اهداف و برنامه‌های سازمان‌های تخصصی بین‌المللی و دولت‌های ساحلی ندارد. چشم‌انداز اصلی حکمرانی اقیانوسی در سطح جهانی این است که قوانین، مقررات و دستورالعمل‌های موجود را به کامل‌ترین و عادلانه‌ترین شکل در انجام فعالیت‌های دریائی ،جاری سازد. از این‌رو، تمام وسایل و هنجارهای این حکمرانی بسترهای لازم برای نیل به چشم‌انداز مذکور را زمینه‌سازی می‌نمایند. حکمرانی اقیانوسی، «حفاظت از محیط زیست» را در رابطه متقابل با «عدالت اقتصادی»، «عدالت در دسترسی به فضا و منابع موجود در دریا»، «توسعه منطقه‌ای» و «نگهداشت و توانمندسازی جوامع» پیگیری می‌نماید. از سوی دیگر حاکمیت اقیانوسی بر سیاست‌ها، اقدامات و امور مربوط به اقیانوس‌های جهان اشاره دارد، زیرا بیشتر اقیانوس‌ها مشاع هستند که هیچ ملت/دولتی مالک آنها نیست. از این رو حکمرانی موثر اقیانوس‌ها مستلزم توافقات بین‌المللی قوی است. در این راستا کشورها براساس «کنوانسیون بین‌المللی حقوق دریاهای سازمان ملل متحد1982 unclos » رفتار می‌کنند و مهمترین نهاد جهانی سازمان بین المللی دریانوردی «imo» می‌باشد. با توجه به اینکه توسعه دریامحور که استفاده از پتانسیل‌های موجود در دریا را برای رشد اقتصادی در جوامع بشری مطرح می‌سازد تا جامعه به رفاه و آسایش برسد و براین اساس یکی از مهمترین فعالیتهای بشر در دریا و اقیانوس‌ها حمل و نقل دریایی و جابجائی کالا می‌باشد که گستره آن در آب‌های سراسر جهان می‌باشد و از جمله کلید اصلی فعالیت‌های توسعه دریامحور تلقی می‌شود که قریب به نود درصد کالاها در سراسر جهان از این طریق جابجا می‌شوند. بهره‌گیری از ظرفیت‌های حکمرانی اقیانوسی برای توسعه دریامحور برای هم‌افزائی و به کارگیری ظرفیت‌های آنها، در حمل و نقل دریائی رابطه‌ تنگاتنگی وجود دارد. در سال 2023 در سطح جهان بالغ بر 12 میلیارد تن کالا از طریق دریا حمل و نقل شده است که سهم ایران از این فعالیت بزرگ در حدود 220میلیون تن کالا بوده است که کمتر از 2 درصد از کل حمل و نقل دریائی جهان را به خود اختصاص داده است. ترکیب مولفه‌های حکمرانی اقیانوسی و توسعه دریامحور برای بهینه‌سازی حمل و نقل دریائی برای استفاده از فرصت‌ها و پاسخ به چالش‌ها، برای حداکثرسازی بهره‌مندی از دریا، مورد توجه قرار می‌گیرد.کشورها به دنبال توسعه اقتصادی مثبت و عادلانه هستند. اما نباید سلامت اقیانوس‌ها و در نهایت سلامت انسان «خودمان» را صرفاً برای منافع مالی قربانی کنیم. اقیانوس خدمات اکوسیستمی را ارائه می دهد که برای انسان، گیاهان و حیوانات بسیار مهم است. برای اطمینان از در دسترس ماندن این خدمات برای نسل‌های آینده، جامعه جهانی باید رشد اقتصادی را به روش «آبی» یا اقتصاد آبی (blue economy) دنبال کند.