واکاوی تحولات نسلی شهرهای هوشمند: از شهر فناوری محور تا هم آفرینی شهروندی

شهر هوشمند به عنوان یک مدل جدید شهری در هزارۀ سوم، ابتکار عملیاتی برای دستیابی به وضعیت برد-برد توسعۀ اقتصادی و حفاظت از محیط زیست را فراهم نموده است. با گذشت زمان، مفهوم شهر هوشمند متحمل تحول های زیادی شده است و از تاکید صرف بر فناوری به سمت هم آفرینی حرکت نموده است. بر همین مبنا، هدف پژوهش حاضر، واکاوی تحولات نسلی شهرهای هوشمند میباشد. پژوهش حاضر از نوع توسه ای و کیفی است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و متن پایه است. جامعه آماری شامل کتابها، مقاله ها و اسناد مرتبط با نسلهای شهرهای هوشمند است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که شهرهای هوشمند سه نسل متمایز مشتمل بر شهر فناوری محور، حکمروایی شهری با فناوری فعالانه و هم آفرینی شهروندی را گذرانده اند. نسل اول بر تحولات دیجیتال نظیر اینترنت اشیاء، کلان داده و انواع حسگرها، شبکه ها، و منابع رایانش، استفاده از مدیریت مطالعات شهری و پلتفرم پشتیبانی تصمیم گیری، تاکید دارد. در واقع، نسل اول مبتنی بر چشم انداز فناوری محور به رهبری شرکت های فناوری بزرگ برای ایجاد شهرهای کارآمد و نوآوری محور است. نسل دوم بر مفهوم و چشم انداز، نقش دولت و تعامل خرد انسانی و خرد مادی جهت ارتقای توسعۀ شهر تاکید میوزد. در واقع، این نسل بر چشم اندازی تحت رهبری دولت برای استفاده از راه حلهای فناورانه به عنوان توانمندساز و بهبود دهندۀ کیفیت زندگی است. نسل سوم مبتنی بر تغییر مدلهای حکمروایی، تصمیم گیری فراگیر، هم آفرینی، افزایش شادی و رضایت ساکنان و شکوفایی تمدن و فرهنگ شهری است. در حقیقت، چشم انداز شهروندی یا انسان محور از شهرهای هوشمند مبتنی بر ایجاد مشارکت برای بهبود کیفیت زندگی و ایجاد رفاه است. بر اساس نتایج پژوهش، استفاده صرف از فناوری تضمین کنندۀ توسعه پایدار شهرها و حل مشکلات شهروندان نیست، بلکه در کنار آن هم آفرینی، تعهد و مشارکت فعالانه شهروندان نیز لازم است. در حقیقت شهرهای هوشمند از مولفه های فناورانه به سمت مولفه های هوشمند فراگیر اجتماعی حرکت نموده اند.