بررسی و ارزیابی جمعیت شناسی و توزیع سکونتگاه های شهری و روستایی در حوضه دریاچه اورمیه

کم آب شدن دریاچه ارومیه، یکی از چالش­های اساسی کشور در موضوع توسعه پایدار سکونتگاه ­های انسانی می ­باشد. خشک شدن دریاچه ارومیه، پیامدهای منفی اکولوژیکی عظیمی به بار خواهد آورد و سلامتی مردم ساکن در شعاع 500 کیلیومتر دریاچه با خطر جدی مواجهه خواهد شد. حوضه دریاچه ارومیه در 5 استان آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، اردبیل، زنجان و استان کردستان قرار گرفته است. در حوضه دریاچه ارومیه 55 سد (بهره برداری شده و در دست اجرا) وجود دارد که از این میان 39 سد فعال می باشد و 16 سد نیز در دست مطالعه می­باشد! هدف مقاله حاضر، آشکارسازی جمعیت شناسی و توزیع سکونتگاه ­های شهری و روستایی در حوضه دریاچه ارومیه می­باشد. برای این منظور از آخرین داده ­های مرکز آمار ایران سال 1395 استفاده شده است. روش تحقیق، توصیفی–تحلیلی می ­باشد و ماهیت تحقیق از نوع کاربردی می­باشد. برای استخراج نقشه­ های سکونت­گاه ­ها، از نرم ­افزار gis استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد در حال حاضر، 36 شهرستان، 74 بخش، 197 دهستان و 57 شهر و 3753روستا در محدوده حوزه آبریز دریاچه ارومیه قرار گرفته ­اند. بر اساس آخرین اطلاعات مرکز آمار ایران (1395)، 7620412 نفر در 36 شهرستان محدوده حوضه آبریز دریاچه ارومیه ساکن هستند. با در نظر گرفتن رشد 1 درصدی جمعیت، در حال حاضر (یعنی در سال 1403) جمعیت محدوده حوضه آبریز دریاچه به 8251814 رسیده است که 10 درصد از جمعیت کل کشور را شامل می­شود. همچنین تخمین زده می شود بیش از 13 میلیون نفر، تحت تاثیر عوارض منفی خشک شدن دریاچه ارومیه قرار خواهند گرفت. رشد سکونتگاه ­های انسانی و مجموعه­ های زیستی و افزایش شهرنشینی و استفاده بیش از حد ار ارضی زرعی به ویژه در جنوب دریاچه ارومیه که اکثرا مغایر با آمایش سرزمین است- مانند کاشت چغندرقند در بوکان و مهاباد- باعث استفاده بیش از حد از حقابه دریاچه ارومیه و نتیجتا خشک شده آن شده است.