الگوی بومی مدیریت بحران در مراکز فرهنگی با رویکرد مدیریت دانش مطاله موردی: (موزه، کتابخانه و مرکز اسناد شهر تهران)

هدف: پژوهش حاضر به ارائۀ الگوی مدیریت بومی برای مدیریت بحران در مراکز فرهنگی شهر تهران بر اساس مدیریت دانش عینی و ضمنی مسئولین مراکز جامعه آماری اکه آنها بهمنظور حفاظت، نگهداری و نمایش آثار در این اماکن استفاده می‌شود. روش پژوهش ترکیبی است (نظریۀ زمینه‌ای در بخش کیفی و پیمایشی-تحلیلی در بخش کمی). روش: جامعۀ پژوهش در بخش کیفی متخصصان مدیریت بحران و مدیران مراکز فرهنگی مورد نظر هستند. نمونه‌گیری انجامشده و جامعه در بخش کمی 180نفر از مدیران مراکز فرهنگی مورد نظر هستند. ابزار گردآوری داده‌ها، مصاحبه‌های عمیق نیمهساختاریافته و پرسش‌نامه است. یافته‌ها: نتایج حاکی از آن است که در سه حوزۀ قبل، هنگام و پس از بحران، مشکلات و موانع فراوانی درباره اجرای مدیریت بحران وجود دارد. بیشتر مسئولان از شرایط نامطلوب مدیریت بحران ناراضی بودند. نبود آموزش‌های لازم و مستمر درباره مدیریت بحران برای مدیران و کارکنان مراکز فرهنگی، نبود پوشش بیمۀ ساختمان و مجموعه آثار مراکز، نداشتن برنامۀ کنترل بحران، نبود ارتباط موثر و مستمر با افراد و سازمان‌های متخصص و خدمات تخصصی آنها در حوزۀ مدیریت بحران، پیش‌بینی‌نکردن بودجۀ لازم در این باره و نداشتن دانش و مهارت کافی در این حوزه از جمله مشکلات و موانعی بود که پس از تجزیه و تحلیل این سوال به دست آمد. یکی از مشکلات اساسی علاوه بر منابع مالی، انسانی، اداری و ساختاری، نبود الگویی مناسب به‌ویژه براساس اقلیم کشور است. الگوی مدیریت بحران بهعنوان نقشۀ راه و مشخصکردن مسیر راه برای برنامه‌ریزی مناسب در سه حوزۀ پیشگیری، در وضعیت بحران و بعد از بحران بسیار مهم است. در این پژوهش پس از بررسی وضعیت تمام موارد مورد نیاز در مراکز فلات مرکزی ایران به ارائۀ الگوی مناسب براساس اقلیم منطقه الگویی در سه حوزۀ پیشگیری، در وضعیت بحران و بعد از بحران ارائه شده است. موزه‌ها، کتابخانه و مراکز اسناد نقشی حیاتی در روند توسعۀ پژوهش، حفظ، نگهداری تاریخ و پیشینۀ هر جامعه دارند؛ از اینرو باید الگوی بومی مدیریت بحران را در اساسنامۀ خود بگنجانند. اولویت اول پیشگیری از بحران‌های طبیعی، بشرساخت و فجایع صنعتی را کنترل می‌کنند تا حداقل آسیب را به دنبال داشته باشد و سپس مدیریت هنگام بحران و حفظ و نگهداری بنا و آثار و مدیریت پس از بحران مرمت جابه‌جایی و انبارکردن آثار و هماهنگی بین مدیریت بحران‌های درون‌سازمانی و برون‌سازمانی است. نتایج: نتایج این پژوهش ارائۀ الگویی برای ایجاد نظم در روند مدیریت بحران و رسیدن به بهترین نتیجه است؛ بهویژه زمانی که بحران دو عنصر اساسی نیروی انسانی و میراث فرهنگی را هدف قرار داده باشد. چنان که در الگوی ارائه شده در پژوهش نیز به ایجاد انگیزش در کارمندان برای اجرای مدیریت بحران تاکید شده است. این الگو بیانگر آن است که هر چه «بعد فرصت‌های انگیزشی» و «بعد قوانین و مقررات» افزایش یابد و برنامه‌های مدیریتی باید در جهتی طراحی شوند که حداقل آسیب با توانمندی‌های موجود در مجموعه‌های فرهنگی وارد شده و برای زمان بحران، توانمندی‌هایی را جهت عبور از بحران پیش‌بینی و از قبل ذخیره‌سازی نمایند. بدون شک، پیشنهاد طرح مدیریت در شرایط بحران ناشی از انواع بلایای‌طبیعی و غیرطبیعی برای مراکز فرهنگی گامی در جهت حفاظت از این میراث ارزشمند تاریخی و فرهنگی است. پراکنده‌کاری بخش‌های مختلف یک سازمان و سازمان‌های مختلف در پی بروز بحران باعث بی‌نظمی و عدم توانایی در مدیریت بحران است. در این راستا با استفاده مدیریت دانش، تجربیات داخلی و خارجی و استاندارهای بین‌المللی و ارائه آن در قالب الگوی مدیریت بحران برای مدیران ارشد و میانی سازمان تحت پوشش آن‌ها، این امکان را فراهم می‌کند تا که در سیاست‌گذاری‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت در حوزه مدیریت بحران، از نتایج این پژوهش استفاده شود. نتایج حاصل از پژوهش حاضر، بهتر است مدیران مراکز با توجه به این ‌که بالاترین مسئولیت در زمینه پژوهش و توسعۀ تحقیق را بر عهده دارند، اصول و الگوی بومی مدیریت بحران را در آیین‌نامه خود بگنجانند و به پیشگیری و کنترل بحران‌های مختلف بپردازند و انگیزۀ لازم برای اجرای آن را در میان کارمندان خود ایجاد کنند.