راهبردها و سلوک سیاسی حضرت زهرا(س) در مواجهه با بحران‌ها

پس از دوران رحلت پیامبر اکرم(ص) تا زمان شهادت حضرت فاطمه(س)، از فرازهای مهم تاریخ اسلام است. در این دوران حساس، رویکردهای سیاسی حضرت مشحون از آموزه‌های فراوان است. این مقاله به نحوۀ برخورد حضرت زهرا با غاصبان خلافت و شیوه‌ها و راهبردهای سیاسی حضرت برای نیل به اهداف سیاسی، با محوریت دفاع از ولایت و امامت می‌پردازد و می‌کوشد تا با بررسی اسناد و اتکا بر یافته‌ها و مطالعات پیشین با روش نقلی و تاریخی و پردازش تبیینی و تحلیلی با نوآوری شکلی، ساختاری و تا حدودی با توسعه و تحلیل محتوایی به یافته‌هایی نوین دست یافته و نتایج آن را توشۀ راه مخاطبان ‌سازد. حضور سیاسی فاطمه زهرا نشان داد که یک زن با آگاهی و اتخاذ شیوه‏های سیاسی مدبّرانه می‏تواند در صحنه‏های گوناگون جامعه نقش‌آفرین باشد. این حضور نه‌تنها تفکر «عدم حضور زن در اجتماع» را نفی می‏کند، بلکه انحصار حضور مردان در عرصه‏های سیاسی را به نقّادی می‏کشاند و بر آن مهر اِبطال می‏زند. با نگاهی موشکافانه درمی‌یابیم که مشی و منش سیاسی فاطمه(س) عالمانه و آگاهانه، همراه با بصیرت و معرفت، سنجیده و حساب شده و بر پایۀ ایمان و اعتقاد راسخ بوده است. سلوک و رفتار سیاسی فاطمه(س) بر راهبردهایی همچون: عدم تایید دستگاهِ رهبری، امر به معروف و نهی از منکر، مشی اعتراض و گِله‌گزاری، سخنرانی در قالب خطبه فدکیه، شماتت زنان به هنگام عیادت، به محاکمه و استیضاح کشاندن سردمداران سقیفه، ایجاد انقلاب و تحول دردرون منازل، رایزنی سیاسی، نمایاندن مظلومیت‌ها با برپایی نهضت اشک و کاربست تاکتیک گریه، سکوت و بی‌اعتنائی و موارد دیگر بنا شده است. این روش‌ها نه برای تخلیه عواطف و احساسات؛ بلکه برای هشداردهی و بیدارسازی اذهان عمومی برای احقاق حق از دست رفته‌ای است که برخی از صحابه ناجوانمردانه آن را نادیده انگاشته و به مذبح بیداد و ستم برده‌اند. از مجموع یافته‌های تحقیق در می‌یابیم که ریحانه نبوی در مسیر دفاع از ولایت با استقامت و صلابت و با کاربست روش‌های مختلف سیاسی به پیش می‏رود و در راستای احقاق حق و انجام تکلیف، هیچ باکی از لطمات جسمانی و هزینه کردن اعتبار و حیثیت اجتماعی خویش ندارد.وی در این راه تا مرز شهادت خود و فرزند دلبندش در غربت محض به پیش می‌رود.