تاریخ و آگاهی تاریخی از منظر حضرت فاطمه زهرا (بر اساس تحلیل محتوای خطبه فدکیه)

آگاهی تاریخی نوعی دانش و باور نسبت به تاریخ و گذشته خود است که در دو سطح فردی و اجتماعی قابل درک است و به خودشناسی و تقویت هویت انسانی و اجتماعی کمک شایسته‌ای می‌نماید. بررسی تحولات تاریخ صدر اسلام نشان می‌دهد که علیرغم تلاش‌های پیامبر(ص) در طی بیست و سه سال رسالت در جهت تشکیل امت واحده، مسلمانان نتوانستند در ارتباط با هویت مشترک خود و عمل به آموزه های قرآنی و تعالیم نبوی مسیر واحدی را در پیش گرفته و به همین دلیل در بعد از رحلت ایشان دچار اختلاف شدند. خطبه فدکیه حضرت زهرا(س)، از جمله منابع اصیل و معتبری است که به تحلیل و بررسی این موضوع پرداخته است. بر این اساس، پژوهش حاضر که به روش تحلیل محتوا انجام گرفته، به دنبال پاسخ به این سوال است که از منظر حضرت زهرا(س) چه ارتباطی بین آگاهی تاریخی و تحولات بعد از رحلت پیامبر(ص) مخصوصاً در مساله امامت و بحران جانشینی وجود دارد؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که حضرت زهرا(س) میان این دو موضوع ارتباط مستقیمی قائل است. ایشان عدم آگاهی و بی‌توجهی بخش عمده‌ای از مسلمانان به سنت‌های الهی، آموزه‌های قرآنی و تعالیم پیامبر(ص) به‌عنوان بخش مهمی از تاریخ و هویت جامعه اسلامی را عامل مهمی در بروز فتنه‌ها و اختلافات مسلمانان در بعد از رحلت پیامبر(ص) می‌داند. حضرت زهرا عواملی چون: نفاق، بی‌بصیرتی، بی‌توجهی مردم نسبت به مسئولیت‌های خود در جامعه اسلامی، رفاه‌طلبی و بی‌توجهی به سنت‌های الهی و آموزه‌های وحیانی را از جمله مهم‌ترین آسیب‌هایی می‌داند که به دلیل فقدان آگاهی تاریخی در بین بخشی از مسلمانان و از همان زمان حیات رسول خدا(ص) به‌وجود آمده است.