تحلیل و ارزیابی تقریر ملاعلی نوری از توحید وجودی بر اساس تضایف علیت و معلولیت

بر اساس نظریه توحید وجودی، حقیقت وجود منحصر در حقّ تعالی است و ماسوای او، مظاهر و تجلیات همان وجود واحد الهی اند. اگرچه پیش از صدرالمتالهین، برخی عارفان و فلاسفه در پی تقربر برهان برای توحید وجودی بوده‌اند، ولی صدرالمتالهین موفق تر از دیگران بود. او در آثارش برهانی را برای اثبات توحید وجودی، آورده است که از طریق تحلیل علیت و معلولیت و ارجاع علیت به تشان و تطور علت در مجالی و مظاهر خویش است. پس از او، شارحان آثار او در پی تقریر برهان او برآمدند. ملا علی نوری و برخی تابعانش، برهان تحلیل علیت و معلولیت را بر اساس تضایف علت و معلول، تقریر و تفسیر کرده اند و توانسته اند نحوه ای از توحید وجودی را در ساحت وجود ربطی معلولی و وحدت تشکیکی وجود، پیاده کنند. از دیدگاه ایشان توحید وجودی به معنای انحصار حقیقت وجود در حقّ تعالی است، البته این وجود واحد حقّانی ،دارای دو مرتبه وجودی است؛ یکی مرتبه ذات الهی که مرتبه انطواء کثرت در وحدت است و بر اساس قاعده «بسیط الحقیقه کلّ الاشیاء» تمام کمالات وجودات امکانی ربطی را به نحو بسیط جمعی احدی دارد؛ دوم مرتبه فعل اطلاقی و رحمت واسعه که مرتبه سریان وحدت در کثرت؛ یعنی مرتبه سریان رحمت واسعه قیومیه اشراقیه در وجودات مقید امکانی ربطی است و این وجودات مقید چیزی جز مراتب تنزّلات همان فعل واحد اطلاقی نیستند.

analysis and evaluation of mulla ali nouri’s interpretation of existential monotheism based on causality and disability

according to the theory of existential monotheism (tawhid wujudi), the reality of existence is exclusive to the supreme being, and similar to him, the manifestations and epiphanies are the existence of the divine entity. although before mulla sadra, some mystics and philosophers attempted to approach the argument for existential monotheism, sadra was more successful than others in this field. in his works, he has provided an effective argument (burhan) to prove existential monotheism, through the analysis of causality (’lt) and disability and referring causality to the glory and evolution of the cause in its realms and manifestations.after him, commentators on his works followed his arguments. mulla ali nouri and some of his followers have presented and interpreted the proof of causality and disability analysis based on the duality of cause and effect, and have been able to implement a form of existential monotheism in the field of relational existence and the unity by graduation (tashkik) of existence. from their point of view, existential monotheism means the exclusivity of the reality of existence in the supreme being, of course, this existence of a real entity has two levels of existence; one is the order of the divine essence, which is the order of inclusion of multiplicity in unity, and according to the rule of the simple reality of all things , all perfections of contingent existences are related simply in the collective; the second order is the appositive verb and the vast mercy, which is the order of unity in plurality; that is, the rank of sarian rahmat waseh qayyumiyya ishraqiyyah (divine merciful enlightenment series) is a relational possibility in bound entities, and these interrelated existences are nothing more than the degrees of modulation of the same unified act.