تجلی عالم مثال در فرش ‌های دوره صفویه

بازنمایی هنر از مباحث پیچیده محسوب می‌شود و حوزه‌های مختلف هنری به تناسب شیوه بیانی خود از آن بهره برده‌اند. از جمله شیوه‌های بیان گرایش به انتزاع است که در طراحی قالی و هنرهای سنتی نمود پیدا می-کند. از آنجا که در دوران صفوی این هنر-صنعت از حرفه روستایی به شهری تغییر یافت، در نقوش آن در فرش نیز تغییراتی ایجاد می‌کردد. همچنین در این دوران اندیشه قالب در جامعه نیز تغییر می‌کند و با احیای اندیشه اشراقی و پس از آن ظهور حکمت متعالی مواجه بوده، بنابراین این پژوهش به دنبال پاسخ به این سوال است عالم مثال گفته شده در اندیشه این حکما چگونه در فرش‌های این دوران بازنمایی و تجلی یافته است؟ و این تاثیر را چگونه می‌توان مشاهده کرد؟ این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی انجام شده و جمع آوری اطلاعات پژوهش کتابخانه‌ای است. هدف از پژوهش تجلی عالم مثال بر فرش‌های دوره صفوی است. یافته‌های پژوهش بیانگر گستردگی اندیشه‌های حکمت خسروانی، فلسفه اشراق و تاثیر آن در تجلی عالم مثال، هورقلیا، گنگ دژ و شهرآرمانی در متن فرش‌های دوره صفویه است؛ ظهور این عالم را با توجه به هندسه دقیق، نور، وزن، تنوع صورت‌ها و در عین حال وحدت آن، استفاده از حاشیه و خطوط گردان در فرش‌‌های باغی، محرابی و لچک ترنج می‌توان مشاهده کرد.

manifestation of the ideal world in the persian carpets of the safavid period

representation of art is considered to be a complex topic and different art fields use it according to their expression style. one of the most obvious examples can be found in the pattern of iranian carpets. various forms of single meanings arising from iranian and islamic beliefs are evident in all the paintings. this unity of meaning at the same time as the plurality of forms can be considered the most important value hidden in the art of carpets, which, while creating beautiful images, makes it possible to understand the meanings of symbols through the creation of a substitution relationship between them. the role of iranian carpets, as one of the manifestations of iranian-islamic art, especially during the golden age of iran, i.e. safavid era, can be considered as an example of the manifestations of eastern and islamic art. so that each of these motifs show the concepts and foundations of islamic art in a way. now the question is, has the common mystical and philosophical vision in this period influenced the role of the carpet? and how can this effect be observed? this research has been done using the descriptive-analytical method and collecting library data with the aim of research in the manifestation of the world of safavid period carpets. according to the researches, we witness the spread of the ideas of hekmat khosravani, the philosophy of illumination and its influence in the manifestation of the world of example, horqalia, gang dej and shahr armani in the text of the carpets of this period. also, the presence of precise geometry, the variety of forms and at the same time its unity, the use of borders and rotating lines, the pattern of lakh-tranj and baghi, are visual manifestations that will help us achieve the goals of the article.