دیالکتیک دکترین جریان آزاد اطلاعات

دکترین جریان آزاد اطلاعات پس از جنگ جهانی دوم، به عنوان یک نظریه لیبرالیستی آمریکایی با نقش کلیدی این کشور در نهادینه‌سازی این دکترین در جهان، به عنوان یکی از چالش‌برانگیزترین مباحث در سپهر ارتباطات بین‌الملل، نمایان شد. این مفهوم از منظر دیالکتیکی، تعارض‌ها و توافق‌هایی با مسائل مختلف ملی و بین‌المللی دارد که هدف این تحقیق، بررسی آنها است. این پژوهش، به روش توصیفی–تحلیلی با استناد به منابع کتابخانه‌ای، منشورهای بین‌المللی و قطعنامه‌های متعدد یونسکو، با مروری بر چیستی و سیر تاریخی شکل‌گیری این دکترین، ضمن بررسی فرصت‌ها و چالش‌های آن، به طرح دیدگاه‌های موافقان و منتقدان آن از منظر حقوق ارتباطات بین‌الملل می‌پردازد و با ارائه مستندات هر گروه، تعارض‌ها و توافق‌های مطرح در این زمینه را مورد مطالعه قرار می‌دهد. نتایج نشان می‌دهد که با وجود مستندات حقوقی متعدد در منشورهای بین‌المللی دال بر حق آزادی بیان و اندیشه انسان‌ها و حق دسترسی آزادانه به اطلاعات، اما نابرابری‌های زیرساختی فنّاورانه موجود در جهان، بر ابعاد نامتوازن این دکترین از جمله نابرابری‌های اقتصادی، شکاف دیجیتال و شکاف دانایی افزوده و استفاده ابزاری از آن، سبب شکل‌گیری هژمونی و امپریالیسم فرهنگی کشورهای شمال بر کشورهای جنوب شده است. نتایج همچنین نشان می‌دهد که جریان آزاد اطلاعات می‌تواند فرصت‌هایی چون دسترسی به اطلاعات، افزایش سرمایه اجتماعی، آموزش، اشاعه فرهنگی، پیشگیری از فساد و تقویت فرایند‌های اصلاحی در جامعه را به عنوان پیامدهای مثبت؛ و چالش‌هایی چون حریم خصوصی، آزادی بیان، مالکیت معنوی، اضافه‌باری اطلاعات و نیز انتشار اطلاعات جعلی را به عنوان پیامدهای منفی به همراه داشته باشد، که در این شرایط نقش دولت‌ها در کنترل و نظارت بر جریان آزاد اطلاعات و نیز نقش شهروندان در مواجهه با چالش‌های آن از طریق افزایش سواد اطلاعاتی و رسانه‌ای، می‌تواند از پیامدهای منفی آن بکاهد.

the dialectic of the doctrine of free flow of information

the doctrine of the free flow of information has been one of the most contentious issues in international communication for more than a few decades. since its inception, it has always had a variety of conflicts and agreements on various issues from a dialectical point of view, and although it has had many supporters among the north countries, it has also faced stubborn opposition in the south. in this research, an attempt has been made to critique and examine these conflicts and agreements from the point of view of proponents and opponents, using a phenomenological approach and a descriptive-analytical method, by presenting legal documents. the results show that many legal documents in international laws and charters emphasize the right to freedom of expression and thought and their right to free access to information. however, technological inequalities in the world, instead of the balanced institutionalization of the free flow of information in the world, have led to the formation of an unbalanced and one-way flow of information from the north to the south. however, the current technological hardware and software infrastructural inequalities in the world have not only failed to achieve a balanced institutionalization of the free flow of information globally but have also exacerbated its unbalanced dimensions, being strategically utilized by more affluent nations. it has reached the limit of subverting the official and political governments of independent southern countries and creating national and security crises in them. one of the most important consequences of this one-way flow is the hegemony and cultural domination of the northern countries over the south, which have exposed the southern countries to cultural transformation using media and media products. it has provoked critical views from many prominent western thinkers and is known as cultural imperialism.