جستاری بر مقررات باروری مصنوعی در حقوق ایران و اسلام با نگاهی اجمالی بر اسناد بین المللی

مقدمه: انسان دارای توانایی و قابلیت بالقوه برای فرزندآوری است که بیماری های ناشی از عدم باروی و یا مشکلات حقوقی و شرعی در کشورهای اسلامی ناشی از نقض حقوق باروری و جنسی، بخش قابل توجهی از ناباروری و حقوق آن را در جهان به خود اختصاص داده است. توجه به حق باروری با توسعۀ تکنولوژی های کمک باروری و هم چنین روش های جلوگیری از بارداری روزبه روز رو به افزایش است. از این رو اهمیت موضوع تشکیل خانواده و فرزندآوری در اسناد بین المللی و حق بر آن سبب شده تا در جامعه جهانی توجه ویژه ای به موضوع تشکیل خانواده و سیاستگذاری در خصوص کیفیت و ارتقای سطح کیفی آن گردد.روش کار: در این مطالعه مروری، مرور مستندات در بازه زمانی 1341 تا 2013 و با جستجو در پایگاه های اطلاعاتی و وب سایت سازمان های بین المللی pubmed google scholar با استفاده از کلید واژه های حقوق باروری، ، حقوق جنسی، سلامت باروری، سلامت جنسی و حقوق بشر صورت گرفت. مقالات، گزارش ها و انتشارات رسمی سازمان بهداشت جهانی، سازمان ملل متحد، فدراسیون بین المللی تنظیم خانواده، بنیاد سازمان ملل متحد برای فعالیت های جمعیتی، مرکز حقوق باروری، موسسه گات ماچر و موسسه غیر انتفاعی آیبیس به میزان جمعا 11 بیانیه و کنوانسیون و 4 سند فرهنگی مورد مرور قرار گرفت. همچنین نتایج حاصل از تحلیل محتوای قرآن کریم در این مرور مورد استفاده قرار گرفت.یافته ها: حق تشکیل خانواده و باروی حقوق اساسی فرد است که در اسناد بین المللی حقوق بشر اعم از جهانی و منطقه ای به آن اشاره شده است و دولت ها تکالیف سلبی و ایجابی نسبت به افراد برای اعمال این حق دارند. شیوه های جدید کمک باروری و باروری بدون رابطه جنسی نیز یکی از طرق کمک به اعمال این حق می باشد به ویژه برای زوجینی که امکان باروری به نحو طبیعی را ندارند. برای دسترسی به این فناوری ها بر اساس اصول حقوق بشری از جمله اصل آزادی،اصل برابری وممنوعیت تبعیض و اصل مصالح عالیه کودک پرداخته دراسناد و قوانین بین المللی وحقوق بشری پرداخته شده است که درقوانین داخلی گاه باوچالش های جدی مواجه هستیم.نتیجه گیری: امروزه فناوری و زیست فناوری های نوین، امکان اهدای گامت و جنین را به زوجین نابارور فراهم آورده است. به کارگیری رو ش های جدید پزشکی گرچه به لحاظ توسعه وتحول این رشته از معارف بشری چشم گیر و خیره کننده است اما در عرصه های مختلف اخلاقی، فقهی و حقوقی موجب بروز پرسش ها و بعضاً مشکلاتی شده است که پاسخ به آن ها نیازمند تاملی جدی و تحقیقی گسترده و همه جانبه است. تشتت آرای فقها، حرمت برخی از طرق جدید بارداری مصنوعی هم چون استفاده از اسپرم بیگانه از منظر اکثر فقها و جواز استفاده از منظر برخی دیگر، و یا استفاده از تخمک بیگانه و نیز پرورش در رحم ثالث از موضوعاتی است که مستمسک آرای متعارض از سوی فقها و حقوقدانان گردیده است. تجارب قانونگذاری کشورهای پیشرو حاکی از این است که درمان ناباروری امری مهم و نیازمند مطالعات چند سویه و شناسایی اهداف کلی وسیاست های حمایتی کلان است.