نسبت موقعیت‌باوری و اراده آزاد انسان در فلسفه مالبرانش

مالبرانش برای حل مسئله نسبت میان ذهن و بدن که از سوی دکارت پاسخی درخور نیافته بود، با تحلیل مجدد مفهوم «توان علّی»، ضمن تلاش برای پیرایش ذهن آدمی از خطاهای فیلسوفان مدرسی، از تمامی موجودات استقلال‌زدایی کرد و با قول به نظریه «موقعیت‌باوری»، خداوند را یگانه علت راستین معرفی کرد و رویدادهای طبیعی را تنها علت‌هایی موقعی یا موقعیتی برای عاملیت خداوند دانست. اما از آنجا که اخلاق برایش جایگاهی ویژه داشت، باید تبیینی برای اراده آزاد انسان به‌دست می‌داد تا بتواند آدمیان را در برابر افعال‌شان، سزاوار پاداش یا پادافره بداند. این تبیین باید هم با بنیادی‌ترین آموزه نظام معرفتی‌اش، یعنی موقعیت‌باوری، سازگار می‌بود و هم در ضمن حل مسائلی از قبیل نسبت کمال خداوند و شرور در عالم، نه بر ایمان صرف، که بر عقلانیتی فلسفی ‌(که تلفیقی از آراء دکارت و آگوستین قدیس بود) تکیه می‌داشت. اما مالبرانش که می‌دانست در این مبحث نمی‌توان توقع وضوح‌ و تمایز کامل عقلی داشت و باید به بیانی استعاری قناعت کرد، عملاً‌ از عقلانیت دکارتی مطلوب خود، عقب‌نشینی کرد و هیچ‌یک از راه‌حل‌هایش برای ایجاد سازگاری میان موقعیت‌باوری و اراده آزاد انسان، در نهایت کامیاب نبود.

the relation between occasionalism and human freedom in malebranche’s philosophy

to solve the mind-body problem that didn’t get the proper response from descartes, malebranche by reanalyzing the concept of “causal power” in addition to purifying the human mind from the scholastic faults, tried to de-independent all the creatures and by suggesting the theory so-called “occasionalism”, considered god as the only real cause and treated the natural events as a mere occasion for god’s agency. however, according to the high position of morality in malebranche’s thought, he must provide an explanation to count human beings responsible for their actions. this explanation should be compatible with his basic epistemic principle -i.e. occasionalism- and to solve the problems like the problem of evil, which needed to proceed not by mere faith but only with reliance on philosophical rationality (which was a mixture of descartes and saint augustine). malebranche who realized well that in this matter we cannot expect complete rational clear and distinct expression and should be content with metaphoric ones, indeed retreated from his desired cartesian rationality and none of his solutions were good enough to reconcile between occasionalism and human freedom.