تربیت مبتنی بر عقلانیت پسامدرن؛ با تاکید بر اندیشه‌های میشل فوکو

پرورش قوای عقلانی، به‌عنوان صفت ممیزه انسان از سایر موجودات، از زوایای مختلف مورد توجه اندیشمندان و فلاسفه بوده است. یکی از موضوعات چالش‌برانگیز در نظام فکری و فلسفی میشل فوکو نیز همین موضوع است. بنابراین، هدف پژوهش حاضر بررسی عقلانیت در اندیشه فوکو است. برای دستیابی به این هدف از روش توصیفی‌‌تحلیلی استفاده شده است. در این راستا، اسناد و منابع مرتبط با پست‌مدرنیسم و آراء فوکو، به‌صورت هدفمند و گزینشی تا رسیدن به اشباع نظری، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش بیانگر این‌است که فوکو عقلانیت و دانش را برآمده از قدرت می‌داند، از عقلانیت‌های جزئی، سطحی و محلی سخن می‌گوید، و با عقلانیت و حقیقت کلی و جهان‌شمول به‌مخالفت برخاسته است. او همچنین فضای آموزشی، نهادها و سازمان‌ها را بازتولیدکننده و پژواکی از قدرت می‌داند. بر این اساس، می‌توان گفت از منظر فوکو، غایت تربیت، پرورش دانش‌آموزانی نقاد، فعال و خلاق است که با ساخت‌شکنی و تحلیل متون و کردارهای اجتماعی، روابط قدرت را شناسایی، و معانی و تفاسیر جدید را کشف نمایند.

education based on postmodern rationality with emphasis on the thoughts of michel foucault

the development of rational faculties that distinguish humans from other living beings is a topic of interest to scientists and philosophers from various perspectives. it is also a challenging topic in foucault’s intellectual and philosophical system. therefore, this study examines the rationality in foucault’s thought using a descriptive-analytical method. in this context, relevant documents and sources related to postmodernism and foucault’s views were specifically selected and analyzed to achieve theoretical saturation. the research suggests that foucault views rationality and knowledge as products of power. he criticizes partial, superficial, and local rationalities and instead focuses on comprehensive and universal rationality and truth. in addition, he views educational spaces, institutions, and organizations as reproductions and instruments of power. based on this perspective, it can be said that, from foucault’s point of view, the ultimate goal of education is to cultivate critical, active, and creative students who can recognize power relations through deconstruction and analysis of texts and social practices and discover new meanings and interpretations.