منظومه فرهنگی؛ کاربرد استعاره منظومه شمسی برای ساماندهی سازمان‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران

نگاهی به عملکرد و نقش سازمان‌ها و نهادهای فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، چند ویژگی مشترک و کلان را درباره مجموعه آنها نشان می‌دهد: تعداد زیاد این سازمان‌‌ها؛ نبود تمایزهای ماموریتی میان آنها؛ تداخل و موازی‌کاری در فعالیت‌ها؛ کمبود هماهنگی کلّی (دو و چندسویه) در سیاست‌گذاری و اجرا؛ و نبود یک ستاد فرماندهی مرکزی قدرتمند و موثر. این عوامل موجب شده تا در چرخه سیاست‌گذاری فرهنگی کشور، سازمان‌های مختلفی از تدوین سیاست تا اجرا و نظارت بر آن را عهده‌دار شوند و چنین وضعیتی با بروز تداخل‌های ماموریتی، نتایج ناخواسته‌ای را در پی آورده که ازجمله مهم‌ترین آنها بروز ناهماهنگی در عملکرد سازمان‌های فرهنگی، توسعه افقی و غیرهدفمند این سازمان‌ها، و مصرف رو به رشد بودجه است که نهایتاً اثربخشی نه‌چندان مطلوب بدنه فرهنگی نظام یعنی سازمان‌ها و نهادهای فرهنگی کشور را به دنبال داشته است. استعاره‌ها دیرزمانی است که در حوزه‌های مختلف علوم انسانی ازجمله در دانش سازمان و مدیریت برای تبیین وضعیت و درک و شناخت پدیده‌ها به‌کار می‌روند. این مقاله بر آن است که با استفاده از استعاره «منظومه» برپایه کارکرد منظومه شمسی، وضعیت مطلوب و آرمانی مجموعه سازمان‌ها و نهادهای فرهنگی کشور را درقالب یک «منظومه فرهنگی» تبیین نماید. پرسش اصلی مقاله آن است که «آیا مشکل اصلی کشور در حوزه فرهنگ، نبود یک نظام جامع مدیریت فرهنگی برای هدایت مجموعه سازمان‌های فرهنگی کشور است؟»، در پاسخ، نخست با استناد به پژوهش‌های کاربردی متعددی که ازسوی شورایعالی انقلاب فرهنگی و مجمع تشخیص مصلحت نظام انجام یافته به تبیین این مشکل و راه‌حل‌های مرتبط با آن می‌پردازد و سپس با معرفی چند ویژگی برگزیده از منظومه شمسی، استعاره منظومه را درقالب منظومه فرهنگی برای تبیین ویژگی‌های نظام فرهنگی مطلوب در ساماندهی سازمان‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران به‌کار می‌گیرد.