تبیین الگوی نظری شهید آوینی در مطالعه دفاع مقدس، به مثابه الگوی مطالعه پدیده ‏های اجتماعی دینی

مسئله اصلی این پژوهش، بازخوانی روش‏شناختی الگوهای موفق مطالعات اجتماعی دین، در مسیر دست‎یابی به مدل‎سازی نظری و الگوی روش‏شناختی بدیل است. برای این هدف، مجموعه متون روایت فتح، نوشته‎های شهید آوینی در رابطه با دفاع مقدس، به عنوان یک نمونه موفق در شناخت پدیده‎های اجتماعی دینی، مورد مطالعه قرار گرفت. مجموعه آثار آوینی در رابطه با دفاع مقدس شاخصه‎های متعددی دارد که می‎توان آن را به عنوان یک مطالعه اجتماعی دین محسوب کرد؛ از جمله: تجربی بودن، اجتماعی بودن، روشمند بودن، نظری و تحلیلی بودن و ... . برای استخراج الگوی نظری روش‏ شهید آوینی، از روش کیفی داده‌بنیاد استفاده گردید. نتایج حاصل از تحقیق حاکی از آن است که الگوی نهایی حول مقوله محوری «حضور»، شکل گرفت. حضور به عنوان عنصر محوری روش‌شناسی آوینی دارای سه بعد حضور تجربی و میدانی، حضور اجتماعی و تاریخی و حضور معنوی است. عنصر «عشق و باور» پیش‌زمینه و مقدمه حضور است و عنصر «سنخیت» نتیجه آن. سنخیت و محرمیتی که حاصل نفی حجاب خودیت و غیریت است، منتج به تماشا، رازیابی، تجلی واقعیت در آیینه جان محقق و تحقق یافتن به «حقیقتِ» ساری و جاری در پدیده مورد مطالعه می‌شود. پس از آن عنصر و مقوله «روایت» قرار می‌گیرد که روشی برای بیان فطری، فرازمانی و فرامکانی و مستند نتایج تحقیق به غایبان و هم‌افق‌سازی آنها با حقیقت است. این الگوی روش‌شناختی شهید آوینی را می‌توان «حقیقت‏گرایی اشراقی» و تحقیقات حاصل از این روش را «دانش اجتماعی اشراقی» نامید.

explanation of the theoretical model of martyr avini in the study of holy defense, as a model for the study of religious social phenomena

the main issue of this research is the methodological re reading of the successful models of social studies of religion among shia scholars, for achieving theoretical pattern and an alternative methodological model. this type of secondary research can expand the discourse of islamic humanities and the alternative models of western religion social studies. for this purpose, the collection of narration of fatah texts, the writings of avini about the holy defense, were studied as a successful example in understanding religious social phenomena. qualitative method of grounded theory was used to extract the theoretical model of avini’s method. the results of the research indicate that the final model was formed around the axial category of presence.presence as the axial element of avini’s methodology has three dimensions: experimental and field presence, social and historical presence, and spiritual presence. the element of love and belief is the background and introduction of presence, and the element of sameness is its result. sameness and being privy, which is the result of negating the veil of selfishness, results in watching, finding secrets, revealing reality in the mirror of the researcher’s soul, and realizing the truth of the phenomenon under study. after that, the element of narrative is placed, which is a method for fetri innate transtemporal and trans spatial and documentary expression of research results to the absents and alignezation them with the truth. this methodological model of avini can be called illuminational truthism” and the research resulting from this method can be called illuminational social science.