تحلیل روش‌شناختی پژوهش‌های سواد اطلاعاتی در بافت کتابخانه‌های عمومی ایران

هدف: هدف مقاله حاضر تحلیل روش‌شناختی پژوهش‌های حوزه سواد اطلاعاتی در بافت کتابخانه‌های عمومی کشور است. نوع، روش و جامعه‌: پژوهش ازنظر هدف کاربردی است که با استفاده از ابزار سیاهه‌وارسی و با روش‌های سرشماری و مرور اسناد بر پایه تحلیل‌های روش‌شناختی نگاشته شده است. جامعه پژوهش متن کامل کلیه آثار پژوهشی این حوزه اعم از مقاله‌های مجلات علمی، پایان‌نامه‌ها و طرح‌های پژوهشی نمایه شده در پایگاه‌های اطلاعاتی فارسی‌زبان شامل: اس‌آی‌دی، مگیران، نورمگز، ایرانداک و سامانه مدیریت طرح‌های پژوهشی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور بودند که بدون بازه زمانی و بدون نمونه‌گیری، گردآوری و بررسی شدند. برای استخراج داده‌ها از نرم‌افزار اکسل استفاده شد. یافته‌ها: از مجموع آثار پژوهشی منتشرشده در این حوزه، میانگین تعداد نویسندگان به تعداد پژوهش‌ها 2/4 است. از مجموع 56 پژوهشگر این حوزه، زنان 52 درصد و مردان 48 درصد مشارکت را به خود اختصاص داده‌اند. از مجموع 23 پژوهش مورد بررسی، 74 درصد پژوهش‌ها با روش‌های کمّی و 22 درصد با روش‌های کیفی و 4 درصد با رویکرد آمیخته برای گردآوری و تحلیل داده‌ها انجام شده است. پرسشنامه بیشترین ابزار گردآوری داده‌ها و آزمون تی، پراستفاده‌ترین آزمون آماری در این پژوهش‌ها بوده است. پژوهشگرانِ دانشگاه الزهرا (س) بیشترین وابستگی سازمانی را در میان موسسات آموزشی و پژوهشی به خود اختصاص داده‌اند. بیشترین فراوانی پژوهش‌ها مربوط به پایان‌نامه‌های ثبت‌شده در ایرانداک و مقاله‌های منتشرشده در فصلنامه تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی و طرح‌های پژوهشی ثبت‌شده در سامانه مدیریت طرح‌های پژوهشی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور است. نتیجه‌گیری: به‌رغم اینکه نزدیک به سه دهه از ظهور و تبیین اهمیت مهارت‌های سواد اطلاعاتی در کشور می‌گذرد؛ توجه به بافت کتابخانه‌های عمومی در پژوهش‌های منتشرشده در حوزه سواد اطلاعاتی ضعیف ارزیابی می‌شود. همچنین باتوجه‌به اینکه در بیشتر پژوهش‌ها عمدتاً از رویکردهای کمّی استفاده شده است به نظر می‌رسد توجه به انجام پژوهش‌های کیفی و آمیخته در حوزه سواد اطلاعاتی در بافت مذکور ضرورتی است که می‌تواند با جریان‌سازی علمی مناسب در پر کردن شکاف های پژوهشی این حوزه موثر واقع شود.

methodological analysis of information literacy research in the context of iranian public libraries

objective: the purpose of this article is a methodological analysis of information literacy research in the context of public libraries in the country. type, method and community: the research is applied in terms of purpose, which has been written using logistics tools and census and document review methods based on methodological analysis. research community the full text of all research works in this field, including articles in scientific journals, dissertations and research projects indexed in persian-language databases, including: id, mageran, normagz, irandak and the project management system of the public libraries of the country. sampling, collection and analysis were performed. excel software was used to extract the data. findings: of the total number of published research papers in this field, the average number of authors is 2.4.of the 56 researchers in the field, women accounted for 52% and men for 48%.out of 23 researches, 74% of the researches have been done with quantitative methods, 22% with qualitative methods and only 4% with a mixed approach for data collection and analysis. the questionnaire was the most widely used data collection tool and t-test was the most widely used statistical test in these studies. researchers of al-zahra university (pbuh) have the highest organizational affiliation among educational and research institutions. the highest frequency of researches is related to dissertations registered in irandak and articles published in the quarterly journal of information research and public libraries and research projects registered in the research projects management system of the public libraries of the country. conclusion: despite the fact that nearly three decades have passed since the emergence and explanation of the importance of information literacy skills in the country; attention to the context of public libraries is underestimated in published research in the field of information literacy. also, due to the fact that in most studies, quantitative approaches have been used it seems that it is necessary to pay attention to qualitative and mixed research in the field of information literacy in the mentioned context, which can be effective in filling the research gaps in this field with appropriate scientific flow.