واکاوی مولفه‌ها و ارکان تحولات دینی اجتماع از منظر قرآن کریم

دین به عنوان یکی از مهم‌ترین و پرسابقه‌ترین نهادهای بشری همواره، در رابطه‌ای متقابل با نظام‌های اجتماعی بوده است. به گونه‌ای که از این نظام‌ها تاثیر پذیرفته و بر آن‌ها تاثیر نهاده است. رهیافت دینی جوامع و تحولات دینداری آن‌ها که در سبک‌های مختلف دینی نمود می‌یابند، نمونه‌ای بارز از این روابط متقابل است. تحولات دینداری بر مبنای الگوی نظری «گی‌روشه» مبتنی بر سه رکن عوامل، شرایط و کارگزاران تغییر است. این مقاله بر آن است تا با بهره گیری از روش تحلیل محتوای کیفی به مطالعه‌ی نقش ارکان سه گانه یاد شده در تحولات دینداری از منظر قرآن کریم بپردازد. یافته‌های به دست آمده موید آن است که  در قرآن کریم «عوامل» از جمله جمعیت، زیربنای اقتصادی و ارزشها به وسیله کنش اثرگذار خود زمینه تغییرات دینداری را به وجود می‌آورند و «شرایط»، در میزان به فعلیت رسیدن «عوامل» نقش مهمی ایفا می‌کنند. کارگزاران و نخبگان هم از طریق «تصمیم‌گیری» و «الگوسازی» در تغییرات دینداری سهیمند و در برخی موارد می‌توانند از طریق جریان‌سازی، تغییرات دینداری را به سمت دلخواه خود هدایت کنند. نتیجه اینکه در یک تغییر دینداری، هر سه عنصر با هم سهیمند اما «شرایط» می‌تواند آن دو عنصر را متاثر از خود سازد.

Analysis of the components and pillars of religious developments in society from the perspective of the Holy Quran

Religion, as one of the most important and longstanding human institutions, has always been in interaction with social systems. In such a way that these systems have been influenced and have been influenced. The religious approach of societies and the changes in their religiosity, which are manifested in different religious styles, are clear examples of these reciprocal relations. Religious developments are based on the theoretical model of gyro based on the three pillars of factors, conditions and agents of change. This article intends to study the role of the three pillars mentioned in the developments of religiosity from the perspective of the Holy Quran by using the method of qualitative content analysis. The findings confirm that in the Holy Quran, factors such as population, economic infrastructure and values ​​by their effective action create the ground for religious change and conditions play an important role in the actualization of factors. they do. Agents and elites also contribute to changes in religiosity through decisionmaking and modeling, and in some cases can direct changes in religiosity to their liking through streamlining. The result is that in a change of religiosity, all three elements share, but circumstances can affect those two elements.