تحلیل ارتباطات در تعامل متن دینی و مخاطب

رابطه متن و مخاطب و تاثیرگذاری متن در مخاطب به‌ویژه در فضای متون دینی موضوع قابل توجهی از زاویه علم ارتباطات است. در ادبیات دینی اسلامی، گزاره دینی یا «حدیث» و با قدری مسامحه  «خبرواحد»، به عنوان یک واحد کلام، شناخته شده است. اما جایگاه و کارکرد یک گزاره دینی در تولید یک معرفت دینی چگونه است؟ این کارکرد، احیانا تحت سیطره دستگاه فقهی قرار گرفته است و با تعابیری چون «حجیت»، از آن سخن رفته است. اما این کارکرد و جایگاه، نسبت به تولید یا انتقال معرفت، قابل واکاوی است. از یک سو، به میزان کاربرد یک گزاره دینی در طول تاریخ، حجم معارف مبتنی بر آن نیز افزایش می یابد. از سوی دیگر، ایجاد ارتباط مستقیم بین معرفت دینی و یک گزاره دینی، منطقی نیست. اساسا با تاکید بر حوز‌های غیر فقهی هیچ یک از معارفی که ما در قالب خبرواحد، تلقی می کنیم، در فضای خلا و بدون توجه به معارف تمدنی، مورد قبول واقع نمی‌شود. در رهیافتی ناظر به تحلیل میراث حدیثی شیعه نیز باید گفت که نگاه کمی به احادیث و مبتنی بر ارتباط مستقیم گزاره دینی و معرفت، الگوی کارآمدی در تحلیل جایگاه اجتماعی سیاسی معصوم به شمار نمی رود.

A Communication Analysis of the Interaction between theReligious Text and the Audience

Text audience relation and the impact of the former on the latter, especially inthe context of religious texts, is a significant subject from communicationscience viewpoint. In the Islamic religious literature the religious propositionor hadith, and with some degree of toleration a singlesource narration(khabare vahid), have been recognized as a discourse unit. But what is theposition and function of a religious proposition in producing religiousknowledge? This function has probably been dominated by the jurisprudentialsystem and has been spoken about in terms of authoritativeness. But thisfunction and position are to be analyzed in relation to the production ortransmission of knowledge. On the one hand, in proportion to the applicationof a religious proposition throughout history, the volume of knowledge basedthereon increases. On the other hand, it is not logical to establish a directrelationship between religious knowledge and a religious proposition.Basically, with emphasis on nonjurisprudential areas, none of the teachingsthat we consider to be in the form of singlesource narration could be acceptedin a vacuum regardless of civilizationbased knowledge. In the approach toanalyzing the Shi’a hadith heritage, it should also be said that a quantitativelook at the hadiths based on the direct relation between the religiouspropositions and knowledge is not an effective model in analyzing the sociopoliticalstatus of the Infallibles.