ارتباط عفیفانه در زندگی سایبری؛ رویکردی پدیدارشناختی

مواجهه جامعه اسلامی ایران با فناوری‌های ارتباطی جدید، به خصوص اینترنت و فضای سایبر، شرایط جدیدی را در زندگی متدینین بوجود آورده که عدم سواد رسانه‌ای و کنش عاقلانه موجب چالش‌های بسیاری در ارزش‌های اخلاقی فردی و اجتماعی می‌شود. در این مقاله ضمن بررسی نظری ارتباط عفیفانه در زندگی سایبری به این مسئله پرداخته می‌شود که چگونه ارزش‌های اخلاقی خصوصاً ارتباط عفیفانه در کنش‌های کاربران اینترنت منعکس می‌شود. برای این کار با روش پدیدارشناسی به گردآوری اطلاعات با مصاحبه نیمه ساختاریافته و مشاهده رفتارهای کاربران دین دار به فهم تجربه زیسته ایشان و درنتیجه صورت‌بندی ارتباط عفیفانه سایبری پرداخته‌ایم. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که انگیزه‌های حضور در فضای سایبر، مشخصات فردی، التزام به دین‌داری، سواد سایبری و عفاف، ساخت هویت مجازی و انتخاب همراهان از جمله نقاط کلیدی شکل‌گیری ارتباط عفیفانه در زندگی سایبری است. در نتیجه به گونه‌شناسی کاربران در چهار گونه «متدین آشنا»، «متدین ساده»، «متدین بی‌مبالات» و «کاربر بی‌قید» دست یافتیم. همچنین در پیوند آموزه‌های فقهی اخلاقی عفاف با مقولات محوری گونه‌شناسی کاربران سایبری به مدلی مفهومی از ارتباط عفیفانه در زندگی سایبری و پیشنهادهایی کاربردی برای برخورداری از ارتباط عفیفانه سایبری رسیدیم.

Chaste Relations in Cyber Life; a Phenomenological Approach

Islamic Iran’s encounter with modern communication technologies, especially the internet and cyberspace, has created a new situation in religious people’s lives and a lack of media literacy and rational action can cause a lot of challenges in both individual and collective ethics. This article brings a theoretical analysis of cyber life by relying on the concept of chaste relations and discusses how ethical values, especially chaste relations, are expressed in the internet users’ activities. To this end, we have formulated chaste cyber relations with a phenomenological method of understanding the religious people’s life experience. The research results show that among key elements of the formation of chaste relations in cyber life one can refer to personal characteristics, commitment to religion, cyber literacy and chastity, virtual identity, and selecting one’s virtual acquaintances. Hence, reaching a typology of users in four groups: wellaware religious person, simple religious person, unscrupulous religious person and liberal user. Besides, in the relation between the ethical jurisprudential teachings about chastity and the essential issues in users’ typology, we reached a conceptual model of chaste relation in cyber life and some practical suggestions about achieving that.