واکاوی عوامل مانایی و میرایی فرهنگ‌ها در آیینه حکمت متعالیه

موضوع حیات و مرگ پدیده‌هایی مانند تمدن، فرهنگ و حتی جامعه، مسئله‌ای است که در میان اندیشمندان حوزه علوم اجتماعی، محل پرسش است. برخی از نظریاتی که در صدد تبیین فرایندهای تغییر و تحول اجتماعی هستند، با استناد به امکان تولد و مرگ پدیده‌های اجتماعی، فرایند تحول را در دو سر حدّ تولد و مرگ صورت‌بندی می‌کنند. «چرخه حیات» عنوان نظریه‌ای است که با تکیه بر چارچوب مذکور، چگونگی تحول در پدیده‌ها را تبیین می‌کند. وجود حقیقی جامعه و فرهنگ با تکیه بر حکمت متعالیه اثبات‌پذیر است و به تبع آن، منطق حِکمی، حیات و مرگ جوامع و فرهنگ‌ها را نیز جملگی تایید می‌کند، همچنان‌که اشارات قرآنی نیز این مسئله را تصدیق کرده‌ است. به تبع این تایید و تصدیق می‌توان عوامل و مولفه‌هایی را با تکیه بر تبیین‌های حِکمی و معارف قرآنی احصا کرد که در مانایی یا میرایی جوامع و فرهنگ‌ها موثر هستند. این عوامل و مولفه‌ها را از منظرهای مختلفی می‌توان گونه‌بندی کرد. یکی از تقسیم‌بندی‌های کلان در این باب، تقسیم عوامل موثر در بقا و فنای فرهنگ‌ها و جوامع به دو دسته «مولفه‌های ناظر به نظام‌های معنایی (ویژگی‌های ذاتی و نفس‌الامری فرهنگ‌ها)» و «مولفه‌های ناظر به اصحاب یک فرهنگ» است. در ذیل این دو شاخه کلی، موارد مختلف دیگری را می‌توان دسته‌بندی کرد. چارچوب نظری فلسفی برای تبیین موضوعات یادشده، مستلزم به‌کارگیری روش قیاسی‌برهانی است.