جستاری در رویکردهای اجتماعی سیدبن‌طاووس در کتاب تتمات مصباح

مقاله حاضر به بررسی رویکردهای سیدبن‌طاووس به‌عنوان شخصیتی اثرگذار در گسترش و تعمیق فرهنگ دعا در مکتب تشیع در تالیف اثر مهم دعایی خود «تتمات مصباح المتهجد» می‌پردازد. رویکردهایی که علاوه بر شخصیت علمی، معنوی و عرفانی ابن‌طاووس، از جنبه‌های دیگری چون زمان‌شناسی، بصیرت دینی، کنش‌گری اجتماعی- سیاسی به‌جای انزوای اجتماعی و کناره‌گیری از سیاست و جامعه‌گزینی بجای جامعه‌گریزی در شخصیت وی نشات گرفته است. انتخاب این موضوع به این جهت است که حیات ابن‌طاووس در یکی از مقاطع بسیار حساس تاریخ اسلام -یعنی مقطع سقوط سلسله بنی‌عباس توسط مغولان- قرار داشت و موضع‌گیری و کنش سیاسی و اجتماعی او، نقش مهم و موثری در آن مقطع و زمان‌های بعد ایفا کرد و در آن شرایط، نقطه عطفی در حیات مکتب تشیع بود. اما، با این حال در برخی از اظهارنظرها به این عالم فرهیخته، نسبت‌هایی از قبیل انزوای اجتماعی، بی‌توجهی به رسالت الهی عالمان ربانی در قبال جامعه و حتی گرایش به تصوف داده شده است که باید این نسبت‌ها مورد بررسی قرار گیرد. از این رو مسئله‌ی محوری این پژوهش، بررسی رویکردهای اجتماعی و سیاسی او در تالیف اثر دعایی و هم‌چنین، نقد نسبت‌هایی است که به وی داده شده است.