مطالعه مضامین دعاهای دعاکنندگان در قرآن کریم و آموزه‌های تربیتی مبتنی بر آن

دعا در نگاه قرآنی، رویکردی است برای تقرب و تعالی به خداوند و در بعد دنیایی، اثرات تربیتی فراوانی برای انسان دارد. توجه به دعا به‌عنوان رویکردی تربیتی می‌تواند در راستای تامین اهداف و آموزه‌های مرتبط با تربیت، راهگشا باشد. در همین راستا، هدف پژوهش حاضر، شناخت دسته‌بندی دعاکنندگان در قرآن، جهت استخراج توصیف محتوای دعاهای آن‌ها و استنباط آموزه‌های تربیتی مرتبط می‌باشد. برای دست‌یابی به این منظور و به دلیل چندوجهی بودن مقاله حاضر، روش پژوهش، ترکیبی از روش‌های توصیفی در بخش رجوع به آیات قرآن، تحلیل و کدگذاری داده‌ها به روش تجزیه و تحلیل کلایزی و از طریق نرم‌افزار maxqda و استنباط در بخش آموزه‌های تربیتی است. به‌عبارتی، محققان در مرحله اول، خوانشی کامل از کلیه آیات قرآن داشته و سپس داده‌های مستخرج مرتبط با بحث دعاکنندگان را کدگذاری و دسته‌بندی نموده و توصیفات نهایی استخراج شده مربوط به هر دسته را جهت استنباط آموزه‌های تربیتی مرتبط، مورد استناد قرار داده‌اند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که 106 کد باز در رابطه با دعاکنندگان در آیات قرآن وجود دارد که در قالب سه دسته پیامبران، عامه انسان‌ها و غیر انسان‌ها کدگذاری شده‌اند. سه دسته فوق در مرحله بعد به شانزده دسته تقسیم شده‌اند. سپس از این داده‌ها، ده نکته تربیتی استخراج گردید که در قالب شامل موارد زیر می‌باشد: آموزه آموزش دعا، آموزه جمع‌گرایی در دعا، آموزه دعای دسته‌جمعی، آموزه خانواده‌گرایی در دعا، آموزه بیان غیرمستقیم، آموزه بیان شرطی، آموزه نهی محال در دعا، آموزه کمال‌گرایی، آموزه محتوای مهم و آموزه جلب رافت.