تاملی بر حقوق سیاسی اقلیت ها درمتون فقهی و حقوق معاصر

حقوق سیاسی اقلیت‌ها، از موضوعات مهم حقوق بین‌الملل خصوصی است. کشورهای اسلامی که دارای نظام حقوقی اسلامند، در همه موضوعات ازجمله اقلیت‌ها، دارای قواعد، احکام و شرایط مخصوص به خود هستند. هدف از این پژوهش، بررسی مصداقی انواع اقلیت‌ها از جهت میزان بهره‌مندی از حقوق سیاسی در متون فقهی شیعی از یک‌سو و حقوق بین‌الملل خصوصی از سوی دیگر است. کشور جمهوری اسلامی ایران نیز به‌عنوان موردپژوهی در این زمینه کانون توجه قرار گرفته است. اقلیت‌ها در حقوق بین‌الملل، شامل اقلیت‌های مذهبی، نژادی و قومی می‌گردند، ولی در حقوق اسلامی منظور از اقلیت‌ها، تنها اقلیت‌های مذهبی است؛ زیرا نژاد و قومیت نمی‌تواند مبنای تفاوت شهروندان در حقوق و تکالیف گردد. ازنظر منطقی، میان دو عرصه متون اسلامی و حقوق بین‌الملل خصوصی، رابطه عموم و خصوص من وجه بررسی گردیده و سایر نسب اربعه نیز تحلیل شده است. موضوعات مهمی چون: امکان وعدم امکان تصدی وکالت و قضاوت و پذیرش وعدم پذیرش شهادت اقلیت‌های شناخته‌شده زرتشتیان، مسیحیان و کلیمیان و نیز اقلیت‌های شناخته‌نشده بررسی شده است. با استناد به قرآن کریم به‌ویژه آیه نفی سبیل، نمی‌توان هرگونه مسئولیتی مثل امر خطیر قضا را به کافران سپرد. این موضوع از قواعد آمره حقوق بین‌الملل اسلام است؛ درعین‌حال به اقتضای زندگی مسالمت‌آمیز با کافران ذمی و تحت قاعده جزیه می‌توان بسیاری از مباحث حقوق بین‌الملل خصوصی را پوشش داد. روش تحقیق استنباطی – تحلیلی و ابزار گردآوردی، اطلاعات کتابخانه‌ای و آماری است.

a reflection on the political rights of minorities in islamic jurisprudence and contemporary law texts

the protection of political rights of minorities is a significant concern within the realm of private international law. islamic countries, which operate under an islamic legal system, have their own set of rules, judgments, and conditions that apply to all matters, including the treatment of minorities. the research aims to examine how different types of minorities, as defined in shīa jurisprudence texts and private international law, are afforded political rights, specifically in the islamic republic of iran. in international law, minorities encompass religious, racial, and ethnic groups, whereas in islamic law, minorities exclusively refer to religious minorities. this is because race and ethnicity cannot form the basis for differentiation in rights and obligations among citizens. the research explores the relationship between the general and specific aspects of islamic and private international law texts, while also analyzing various aspects of arba’e (the four major schools of shia jurisprudence). crucial issues addressed include the permissibility or impermissibility of religious minorities, such as zoroastrians, christians, and jewish, to serve as lawyers, judges, and witnesses. the study also investigates unknown minorities. with reference to the holy quran, particularly the verse prohibiting alliances with disbelievers (nafye sabīl), it is argued that entrusting grave matters of legal decisions like judging to non-muslims is not allowable. this is an obligatory principle in islamic international law. furthermore, many aspects of private international law can be examined through the lens of ensuring a peaceful coexistence with non-muslim dhimmis (protected religious minorities) and under the system of jizya (tax). the research methodology employed is inferential-analytical, and the data was collected from library resources and statistical information.