بررسی تحلیلی ماهیت و آثار عقود زنجیره‏ ای (شبکه‏‌های قراردادی) در حقوق ایران، فقه و حقوق تجارت بین‌المللی

رفع نیازهای افراد جامعه و واحدهای اقتصادی نیاز به ارتباطات اقتصادی بین بخش‏ های گوناگون دارد. گاهی صرفاً با انعقاد یک قرارداد این نیاز برطرف می‏ شود. گاهی اوقات هم برای رفع یک نیاز، یک سلسله قراردادها میان افراد مختلف منعقد می‌شود و زنجیره‏ای از قراردادهای به یکدیگر پیوند خورده به وجود می آید. انعقاد و اجرای کامل تمام این قراردادها نهایتاً منجر به دستیابی به یک هدف واحد و مشخص می‏ گردد. انعقاد قراردادهایی که به یکدیگر ارتباط پیدا می‏ کنند روابط بین متعاقدین را پیچیده ‏تر نموده و ایجاد تعهد و روابط متقابل بین اطراف این قراردادها را می‌طلبد. اصطلاح عقود زنجیره ای (شبکه‏ ای قراردادی) و بررسی ماهیت و شناخت آن کماکان در سیستم حقوقی ما مهجور مانده و به‌جز موارد خاص و به طور موردی که آن هم بیشتر زمینه فقهی دارد، اشارات دیگری به این نوع از قراردادها نشده است. البته ناگفته نماند که در حقوق تجارت بین‏ المللی از قراردادهای زنجیره ای به وفور استفاده می‌شود. ویژگی این نوع قراردادها وابستگی متقابل آنها، مدت طولانی اجرا، احتمال کم نقض یا منتفی شدن، چالش با اصل نسبی بودن قراردادها، چندضلعی بودن، داشتن اهداف مرتبط و بعضاً واحد و وحدت اقتصادی بین مجموعه قراردادهای مرتبط است. هدف از انعقاد این‏گونه از قراردادها پاسخگویی به نیازهای اطراف قرارداد در سطح داخلی و بین‏ المللی در مواردی است که قواعد سنتی حقوق نمی‏ تواند راه‏ حلی ارائه بدهد. این تحقیق در پی آن است تا جنبه‌های پوشیده و مهجور و تعاریف و ویژگی‏ های اختصاصی این قراردادها را هرچه بیشتر روشن نماید. این اقدام باعث خواهد شد که در رساله ها و مقاله های بعدی به ابعاد و آثار قراردادهای زنجیره ای بر یکدیگر به صورت اختصاصی و در مقیاسی گسترده‏ تر پرداخته شود.

the analytical study of the nature and effects of chain contracts (contractual networks) in iranian law, jurisprudence and international trade law

meeting the needs of society and economic units requires economic communication between various sectors. sometimes, this need is met simply by concluding a contract. sometimes, to meet a need, a series of contracts are concluded between different people and a chain of interconnected contracts is made. the conclusion and full implementation of all these contracts ultimately leads to the achievement of a single and specific goal. the conclusion of contracts that are related to each other complicates the relationship between the contracting parties and requires the commitment and mutual relations between the parties of these contracts. the term chain contracts (contractual networks) and the study of its nature and recognition are still abandoned in our legal system, and there are no other references to this type of contracts, except for special cases, which has a jurisprudential background as well. of course, it goes without saying that chain contracts are highly used in international trade law. the characteristics of these types of contracts are their interdependence, long execution period, possibility of low violation or cancellation, challenge with the principle of relativity of contracts, being multilateral, having related and sometimes single goals and economic unity between the set of related contracts.the purpose of entering into such contracts is to respond