مبانی نظری و اثر شرط سقوط حق در قرارداد بیمه

سقوط حق ضمانت اجرای عمومی تعهدات بیمه‌گذار قبل، حین یا پس از حادثه موضوع قرارداد است، اما از آنجا که این ضمانت اجرا معلق به نقض تعهد از سوی بیمه‌گذار است، به‌طور معمول پس از وقوع حادثه موضوع قرارداد بیمه فعلیت می‌یابد. سقوط حق بیمه‌گذار نسبت به جبران خسارات یا دریافت حقوق بیمه‌ای بر مبنای امری که نوعاً نقض تعهد از سوی بیمه‌گذار است، واقع می‌گردد. قانونگذار فرانسوی در قانون بیمه موارد سقوط حق را مقرر نداشته، لیکن حق بیمه‌گر را جهت درج شرط سقوط حق را به رسمیت شناخته است. شرط سقوط حق در نظام کامن‌لا بیشتر در قالب «شروط وارانتی» مورد بحث قرار گرفته است. در حقوق ایران در ماده 15 قانون بیمه، این حکم در مورد تعهد اطلاع‌رسانی وقوع حادثه و تلاش در جهت مقابله با خسارت، پیش‌بینی شده است. این پژوهش درصدد توصیف، تحلیل و تبیین مبانی نظری و شرایط تاثیر شرط سقوط حق در قرارداد بیمه است. در این تحقیق از روش کتابخانه‌ای، توصیفی و تحلیلی استفاده شده و نتیجه آن شد که مبنای فقهی شرط سقوط حق «قاعده اقدام به زیان» و مبنای حقوقی آن، مجازات خصوصی است. اثر این ضمانت اجرا نسبت به طرفین قرارداد بیمه را باید میان نقض تعهد عمدی یا اثبات نقض تعهد و رابطه سببیت میان نقض تعهد و ورود زیان جست‌وجو کرد.

theoretical foundations and the effect of the forfeiture clause in insurance contracts

the forfeiture of rights serves as a general remedy for the policyholder’s obligations before, during, or after the insured event. however, since this remedy is contingent upon a breach of obligations by the policyholder, it typically becomes effective only after the occurrence of the event that is the subject of the insurance contract. the insured’s right to claim compensation or receive insurance benefits is forfeited based on an act typically constituting a breach of obligation by the insured. the french legislator has not explicitly stipulated cases of forfeiture of rights within insurance law; however, it has recognized the insurer’s right to include a forfeiture clause. in the common law system, forfeiture clauses are mainly discussed in the form of warranty clauses.in iranian law, article 15 of the insurance law provides provisions regarding the obligation to notify the occurrence of an incident and to take measures to mitigate damages. this research aims to describe, analyze, and elucidate the theoretical foundations and conditions affecting the waiver of rights in insurance contracts. in this research, library-based, descriptive, and analytical methods were employed, resulting in the conclusion that the jurisprudential basis for the condition of the forfeiture of rights is the rule of acting to harm, while its legal basis is private punishment. the effect of this enforcement mechanism on the parties to the insurance contract must be examined in light of the distinction between intentional breach of obligation or proof of breach of obligation and the causal relationship between the breach of obligation and the resulting damage.