اشتباه در شخص در جرایم علیه تمامیت معنوی اشخاص با رویکردی به نظریه شرّ انتقال یافته

اشتباه در شخص در حقوق کیفری ایران در مبحث «جنایات» در بند پ ماده 292 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، به‌عنوان عامل موثر بر رکن روانی جرم مورد بررسی قرار گرفته است. در حقوق کامن‌لا نیز اشتباه در شخص در مبحث قتل مطرح شده و طبق این دیدگاه که «هدف به دنبال گلوله است»، اعتقاد بر این است که این اشتباه تاثیری بر عمدی بودن بزه واقع شده بر جرم‌دیده نامقصود ندارد. پرسشی که مطرح می‌شود این است که در حقوق ایران، آیا این اشتباه صرفاً به جرائم علیه تمامیت جسمانی اختصاص دارد یا درخصوص سایر جرائم خصوصاً جرائم علیه تمامیت معنوی، موثر است؟ یافته‌های پژوهش حاکی از این است که بر خلاف نظریه شر انتقال یافته در حقوق کامن‌لا، در حقوق ایران، اشتباه در شخص در تشکیل سوءنیت مطلقِ جرائم عمدی به‌عنوان نوعی اشتباه در موضوع بزه (یعنی انسان معیَّن) موثر است به نحوی که تاثیر رفتار مقصود بر هدفِ نامقصود، اصولاً به لحاظ فقدان قصد موضوع، موجب زوال عنصر روانی عمدی می‌گردد، مگر اینکه درصورت فقدان قصد، علم به‌عنوان جایگزینِ قصد محرز و مسلّم باشد. نتیجتاً در جرائم علیه تمامیت معنوی اشخاص، با عنایت به ماده 144 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 می‌توان دو فرض را در نظر گرفت؛ نخست اینکه مرتکب بدون قصد، جرم‌دیدهِ نامقصود را مخاطب جرائم علیه کرامت یا شخصیت معنوی قرار داده و نیز علم به موضوع رفتار نداشته است (عدم قصد و علم). دوم، مرتکب با وجود فقدان قصد، می‌دانسته یا باید می‌دانسته رفتار وی منتهی به جرم علیه شخصیت معنوی بزه‌دیده نامقصود می‌گردد (عدم قصد و وجود علم). در فرض اول، به لحاظِ فقدان عنصر روانی، بری است و در فرض دوم به لحاظ احراز عنصر روانیِ علمی، مجرم است و اشتباه تاثیری ندارد. این مقاله به شیوه توصیفی تحلیلی به بررسی موضوع می‌پردازد.

mistake in person in crimes against the spiritual integrity of persons with an approach to the theory of transferred malice

in the criminal law of iran, in the topic of &crimes& in paragraph (c) of article 292 of the islamic penal code approved in 1392, the mistake in person has been examined as an effective factor on the psychological element of the crime. in common law, there is also a mistake in the person in the topic of murder, and according to the view that &the target follows the bullet&, they believe that this mistake has no effect on the intentionality of the crime committed on the victim of the unintentional crime. the question that is raised is that in iranian law, is this mistake only limited to crimes against physical integrity or is it effective for other crimes, especially crimes against spiritual integrity? the findings of the research indicate that, contrary to the theory of transferred malice in common law, in iranian law, a mistake in a person is effective in forming the absolute malice of intentional crimes as a kind of mistake in the subject of the victim (that is, a certain person). in such a way that the effect of the intended behavior on the unintended purpose, in principle, in terms of the lack of the subject’s intention, causes the deterioration of the intentional psychological element. except that in case of lack of intention, knowledge is a substitute for definite and certain intention. as a result, in crimes against the spiritual integrity of persons, according to article 144 of the islamic penal code approved in 2012, two assumptions can be considered; first, the fact that the perpetrator unintentionally made the unintended crime victim the subject of crimes against dignity or spiritual personality and also had no knowledge of the behavior. (lack of intention and knowledge) second, despite the lack of intention, the perpetrator knew or should have known that his behavior leading to a crime against the spiritual personality of the victim is unintentional. it is innocent, and it has no effect on the second hypothesis in terms of verifying the scientific, criminal and wrong element of psychology.