بررسی تنوع و پایداری صفات مورفولوژیکی و اسانس در فرآیند حفاظت و اهلی‌سازی چهار گونه آویشن بومی ایران

این مطالعه با هدف بررسی تنوع و پایداری صفات مورفولوژیکی و اسانس چهار گونه آویشن (thymus sp.) بومی ایران شامل آویشن ایرانی (t. persicus (ronniger ex rech.f.) jalas)، آویشن دنایی (t. daenensis subsp. daenensis)، آویشن کرک‌آلود (t. pubescens boiss.)، و آویشن کرمانی (t. caramanicus jalas.) طی فرایند کشت و اهلی‌سازی خارج از رویشگاه با تاکید بر دیدگاه حفاظتی بررسی شده است. این گونه‌ها از نظر قوم گیاه‌شناسی در مناطق رویشگاهی خود به ترتیب با نام‌های اِزبوئه، اوریشُم، کِکیک و آپیشان شناخته می‌شوند که در درمان سرماخوردگی و سرفه کاربرد دارند. پس از اندازه‌گیری صفات مورفولوژیکی در رویشگاه‌های این گونه‌ها، بوته‌ها در شرایط محیطی یکسان کشت شدند. پایداری صفات مورفولوژیکی و ویژگی‌های اسانس آن‌ها در سال دوم با نمونه‌های وحشی در مناطق رویشگاهی مطالعه شد. نتایج نشان داد که ارتفاع، قطر، وزن تر و خشک بوته و محتوای اسانس و ترکیبات آن در گونه‌های کشت شده به‌طور معنی‌دار (p<0.05) بیشتر از نمونه‌های وحشی بود. بیشترین وزن تر بوته (3.2 ± 389.8 گرم)، محتوای اسانس (0.2 ± 3.1 درصد)، تیمول (0.6 ± 73.3 درصد) و کارواکرول (0.8 ± 97.5 درصد) به ترتیب در گونه‌های کشت شده آویشن ایرانی، آویشن دنایی، آویشن دنایی و آویشن کرمانی به دست آمد. نتایج در برنامه‌های اهلی کردن، حفاظت و اصلاح ژرم پلاسم این گونه‌های گیاهی ارزشمند مورد توجه خواهد بود.

evaluation of diversity and stability of morphological traits and essential oil in the conservation and domestication process of four native iranian thymus species

in the present study, the diversity and stability of morphological traits and essential oils of four native iranian species of thymus including t. persicus (ronniger ex rech.f.) jalas, t. daenensis subsp. daenensis, t. pubescens boiss., and t. caramanicus jalas. has been investigated during the process of cultivation and ex situ domestication with an emphasis on the conservation point of view. in terms of ethnobotany, the species are known in their habitat as ezboe, orishom, kekik, and apishan, respectively, which are used in the treatment of cold and cough. the morphological traits of the species were measured in the habitat and the plants were cultivated in the same environmental conditions. the stability of the morphological and essential oils traits of the cultivated species were studied in the second year. the results showed that plant height and diameter, the number of branches, fresh and dry weight, essential oil content, and their compounds in the cultivated species were significantly (p<0.05) higher than the wild samples. the highest fresh weight (389.8 ± 3.2 g), essential oil content (3.1 ± 0.2%), thymol (73.3 ± 0.6%), and carvacrol (97.5 ± 0.8%) were obtained in cultivated t. persicus, t. daenensis, t. daenensis, and t. caramanicus, respectively. the results will be considered in the domestication and protection programs and germplasm breeding of these valuable thymus species.