تبیین تاثیر پیکره بندی فضایی بر اجتماع پذیری قلمروهای ثانویه در مسجد - مدرسه های اصفهان در دوره صفوی

مسئله اجتماع‌پذیری در فضای مسجد - مدرسه ها به ‌منظور افزایش تعاملات و ارتقای علمی طلبه ها در مباحثات علمی مورد اهمیت است. در این پژوهش، اجتماع پذیری در قلمروهای ثانویه مسجد - مدرسه های امام، ملاعبدالله، حکیم، چهارباغ و سرخی در اصفهان مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش به دنبال پاسخ به این سوال است که اجتماع-پذیری فضاها در قلمروهای ثانویه مسجد - مدرسه های اصفهان در دوره صفویه باتوجه‌به پیکره بندی فضایی چگونه است؟ تحقیق، از نوع کاربردی بوده و روش تحقیق مورداستفاده در این پژوهش تفسیری تاریخی بر اساس مطالعه موردی بوده و تحلیل نمونه ها استدلال قیاسی (جزء به‌کل) است که به روش کمی مورد ارزیابی قرار می گیرد. ارائه‌ نتایج با استفاده از تجزیه تحلیل داده‌های آماری مستخرج از نرم‌افزار «ای گراف» با استفاده از تکنیک «نحو فضا» انجام‌ شده است. با تحلیل کمی نتایج نمودارهای توجیهی و نرم‌افزار ای گراف، یافته‌ها استخراج شده و به شکل استدلال منطقی تحلیل شده است. جهت بررسی چگونگی اجتماع پذیری قلمروهای ثانویه در مسجد - مدرسه‌ها از بین مولفه‌های نحو فضا که شامل عمق نسبی، مرتبه فضایی، ارتباط و هم پیوندی است، هم پیوندی بیشتر، اجتماع پذیری بیشتری در فضا ایجاد کرده و فضاهای دارای عمق بیشتر از ویژگی خلوت برخوردار هستند. تجزیه‌وتحلیل یافته های پژوهش گویای آن است که در مسجد - مدرسه های موردمطالعه، فضای میان‌سرا (صحن) که به‌عنوان یک قلمرو ثانویه است، بیشترین میزان اجتماع پذیری را در بین فضاهای دیگر دارد و همچنین نتایج نشان می دهد از میان فضاهای قلمرو ثانویه در مسجد - مدرسه های ذکر شده، میان‌سرای (صحن) مسجد - مدرسه چهارباغ، دارای بیشترین میزان اجتماع پذیری است. بیشترین مقدار عمق مربوط به فضای حجره‌ها و پادیاو (وضوخانه) است که دارای خلوت مطلوب است. نتایج این پژوهش می تواند بامطالعه تطبیقی با نمونه های معاصر، در پژوهش های آینده به‌منظور اجتماع پذیری فضاهای آموزشی مورد استفاده قرار گیرد.

explaining the effect of spatial configuration on the sociability of secondary territories in isfahan mosque-schools during the safavid era

introduction: the issue of sociability in the space of mosque-schools is important in order to increase interactions and scientific advancement of students in scientific debates. this research seeks to answer the question, what is the sociability of the spaces in the secondary territories of isfahan mosque-schools in the safavid period with regard to the spatial configuration? the prayer spaces in the mosque-schools include the dome with the mihrab and the chapel (shabestan) , and the teaching spaces include the classrooms and the cell. the sample society includes the mosque - schools of the safavid period in the years 907-1135 ah in isfahan. among the schools of isfahan, the schools that had a prayer space (the chapel or the dome) and the mosques that had an educational space (the classroom and the classroom) and have remained until now (imam, mulla abdallah, hakim, ali qoli agha, surkhi mosque-schools) was analyzed.the spaces of the secondary territory in this mosque-schools include vestibule space, central courtyard, porches, domes, nativity scenes, madrases, which are semi-private, semi-public or common spaces.methodology: the research is of an applied type and the research method used in this research is a historical interpretation based on a case study and the analysis of the samples is comparative reasoning (part to whole) which is evaluated quantitatively. presentation of the results has been done using the analysis of statistical data extracted from e-graph software using the space syntax technique. by quantitatively analyzing the results of explanatory diagrams and graph software, the findings have been extracted and analyzed in the form of logical reasoning.results: in order to investigate the sociability of the secondary territories in mosques and schools, among the components of the space syntax, which includes relative depth, spatial order, communication and connectivity, more connectivity, more sociability in the space, and spaces with more depth than characteristic they have privacy.conclusion: the results of the research showed that in the studied mosque-schools, the space of the central courtyard which is a connecting space between the prayer space and the educational space (as a secondary territory) has the highest level of sociability and it has a gathering feature. also show among the spaces of the secondary realm in the mentioned mosque-schools, the courtyard of the chaharbagh mosque-school has the highest level of sociability and ali gholi agha and surkhi mosque-schools have the lowest level of sociability. also, by analyzing the results obtained from the research, it can be concluded that the greatest amount of depth in the mosque-schools is related to the space of the cells and ablutions (padyave) and also in the mosque-schools such as the mullah abdullah, hakim, chaharbagh and surkhi, which have ground floor and first floor cells, the cells that are located on the first floor, have more privacy and, as a result, less sociability, and according to the fact that the space of the cells is considered as a primary territory, therefore it has a desirable solitude.the results of the analysis of this research can be used in future researches for the purpose of sociability of educational spaces by comparative study with contemporary examples.