بلاغت وجه شبه در تشبیهات نهج‌البلاغه و ارتباط آن با طرفین تشبیه در چارچوب نظریه بروک رُز و آندره گوتلی

وجه شبه حلقه وصل طرفین تشبیه محسوب می‌شود وپیام هر تشبیهی در وجه شبه خلاصه شده است. از این رو بر مبنای آن می‌توان میزان نوآوری، خلاقیت، هنرمندی، هدفمندی و سبک مفهومی هر متنی را استنباط کرد. خطبه‌های نهج البلاغه از روش بی‌نظیری در واژه‌گزینی، سبک ادبی و جنبه‌های بلاغی برخوردار است. یکی از این مولفه‌ها که بررسی آن می‌تواند بخشی دیگر از نبوغ کلام امام علی (ع) را نشان دهد و متمایز بودن این متن را با دیگر متون ادبی نشان دهد، تشبیهات از منظر نوع وجه شبه و ارتباط آن با مشبه و مشبه‌به است. بروک رُز و اندره گوتلی دو زبان‌شناس معاصر در خصوص نحوه تحلیل وجه شبه و ارتباط آن با طرفین تشبیه معتقدند که با بررسی نوع وجه شبه و کیفیت تعامل آن با مشبه و مشبه‌به، می‌توان ارزش هر تشبیهی را در متن سنجید. گفتار حاضر، برآن است با کنار گذاشتن مباحث سنتی تشبیه و آنچه که در منابع بلاغی متقدم در خصوص انواع تشبیه گفته شده، تشبیهات نهج‌البلاغه را از منظر آراء دو زبان‌شناس یادشده مورد ارزیابی قرار دهد. در نهایت به این نکته رسیده که تشبیهات نهج‌البلاغه همگی کارکردی و دارای بعد خیالی و تصویرآفرینی بالایی هستند که در خدمت تقویت تفکر و تعقّل و هدایت انسان‌هاست و از بدیهّیات و ظاهرگرایی و توصیفات عادی کاملاً به دور است. این در حالیست که در بلاغت سنتی بیشتر بر جنبه حسی بودن وجه شبه تاکید می گردد.