بلاغت موسیقایی قرآن کریم و تاثیر آن در آفرینش‌های ادبی (مطالعه موردی: اشعار عربی سعدی)

یکی از وجوه بلاغی قرآن کریم، مولفه های خاصِّ آوایی و موسیقایی موجود در فرم زبان قرآن است که با ویژگی های منحصربه فرد خود، بلاغت موسیقایی خاصی در بافت کلام قرآن ایجاد کرده است که نه تنها با وجوه آوایی، بلکه با تولید و انتقال معنا در آیات قرآن کریم نیز ارتباط تنگاتنگی دارد، چنانکه به فرم خاصی در زبان قرآن شکل داده است که نه میتوان زیرمجموعه کلام منظوم قرار بگیرد، و نه جزو مولفه های رایج نثر به حساب آید. وجوه موسیقایی بافت کلام در قرآن، از دیرباز به عنوان یک الگوی بلاغی مورد توجه سخنوران بوده است. از این میدان، در اشعار عربی سعدی نمود قابل توجهی از تاثیر بلاغی موسیقی بافت کلام قرآن را می توان مشاهده کرد. تاثیر بلاغت موسیقایی قرآن در آفرینش های ادبی سعدی، در مطالعات سعدی شناسی چنان مورد توجه قرار نگرفته است. در این مقاله به منظور تبیین تاثیر موسیقایی قرآن کریم در کلام سعدی، به بررسی وجوه مختلف تاثیر وزنی و موسیقایی آیات قرآن بر سروده های عربی سعدی می پردازیم. نتایج مقاله، شگردهای متنوع سعدی در به کارگیری وجوه مختلف بلاغت موسیقایی کلام قرآن را در اشعارش نشان می دهد چنانکه در جایگاه های مختلفی از موسیقی درونی، کناری و بیرونی اشعارش از ظرفیت های موسیقایی کلام قرآن بهره برده است. این شگردها علاوه بر آشکار کردن ژرف نگری های سعدی در لایه های ظریف بلاغت موسیقایی زبان قرآن، نبوغ قابل توجه او در استفاده هنری از بلاغت موسیقایی قرآن در سطوح مختلف موسیقایی اشعارش را نشان می دهد، بدون آنکه در این کار راه تکلف و تصنع را پیموده باشد.