تاثیر ابو علی فارسی بر نظریه «نظم» جرجانی از جنبه‌های نحوی، لغوی و بافت کلام

در ظهور نظریه نظم عبد القاهر جرجانی، دانشمندان و نحویان زیادی مثل: سیبویه، جاحظ، مبرد، ابو هلال عسکری و غیره تاثیرگذار بوده­اند. عبد القاهر نحو را از طریق کتاب­های ابو علی فارسی آموخت. این موضوع فرضیه تاثیر ابو علی را بیشتر از هر دانشمند دیگری در ظهور این نظریه مطرح می­کند. دلایلی وجود دارد که نشان می­دهد ابو علی فارسی بر جرجانی تاثیر گذاشته و آراء او نقش مستقیمی در تکامل نظریة نظم داشته است. در مقاله حاضر تلاش می­شود با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی تاثیر ابو علی فارسی بر جرجانی و جایگاه او در نظریة نظم از جنبه­های مختلف به ویژه نحوی، لغوی و سیاقی بررسی و تبیین شود. نتایج پژوهش نشان می­دهد ابو علی فارسی تاثیر غیر قابل انکاری بر عبد القاهر گذاشته و جایگاه والایی در ظهور و پختگی نظریة نظم جرجانی دارد. نظم در دیدگاه ابو علی عبارت است از تالیف کلام و الحاق الفاظ به یکدیگر بر اساس روشی مخصوص و با نظم و ترتیبی که به قصد متکلم و هدف او منتهی شود. ابو علی نحو را از معانی وضعی و قاموسی خارج و به صورت کاربردی و در قالب بافت کلام به­کار برد و جرجانی نیز ادامه­دهنده و تکمیل­کننده همین راه بود و آن را در قالب نظریة نظم نشان داد.