ریشه‌های آیینی- اساطیری پیکرگردانی در افسانه‌های خراسان جنوبی

افسانه‌ها و روایات شفاهی، از منابع مهم تجلی اساطیر و فرهنگ گذشته ایران است. یکی از مولفه‌های مهم این روایات، اعمال جادو و خارق العاده است که از تخیل بشر دیرین نشات می‌‌‌گرفته است. پیکرگردانی یکی از جلوه‌های مهم و خیال انگیز افسانه‌های محلی است. افسانه‌های خراسان جنوبی نیز با توجه به شرایط اقلیمی ‌‌‌و فرهنگی، خاستگاه آرزو و خیال و فرهنگ و آیین‌های مختلف اساطیری است. در این جستار سعی شده تا با شیوۀ تحلیلی‌- توصیفی به بررسی افسانه‌های منطقه بپردازد تا به این پرسش‌ها پاسخ دهد که پیکرگردانی در این افسانه‌ها چگونه است و چه انواعی دارد و ریشه‌های اساطیری آن کدامند . با بررسی‌های انجام شده این نتایج حاصل آمد که پیکرگردانی در اغلب افسانه‌ها وجود دارد و می‌‌‌توان انواع پیکرگردانی را در آن‌ها دید ازجمله تبدیل انسان به حیوان و حیوان به انسان و انسان به گیاه. این نوع از پیکرگردانی‌ها بیشترین تکرارشوندگی را داشته اند و همه این پیکرگردانی‌ها به ریشه‌های اساطیری همچون ایزد گیاهی یا ایزد تباری و نقش‌های مهم حیوانات در زندگی بشر به عنوان یاریگران ایزدان بر می‌‌‌گردد.

ritual-mythological roots of figure-turning in legends of south khorasan

legends and oral traditions are important sources of the manifestation of mythology and culture of iran’s past. one of the important components of these traditions is magic and extraordinary acts that originated from the imagination of ancient mankind. transformation is one of the most important and imaginative effects of local legends. according to the climatic and cultural conditions, the legends of south khorasan are the origin of wishes and dreams, culture and various mythological rituals. in this essay, an attempt has been made to investigate the legends of the region in an analytical-descriptive way in order to answer the questions of what is the figure-turning in these legends, what are its types, and what are its mythological roots. with the conducted investigations, the results were obtained that transformation exists in most legends and one can see all kinds of transformation in them, including the transformation of human into animal, animal into human, and human into plant. this type of personification has been the most repeated and all these personifications go back to mythological roots such as plant gods or descent gods and the important roles of animals in human life as helpers of gods.