بررسی خاستگاه اسطوره‌ای، دین‌شناختی و سیاسی-اجتماعی تعزیه

این مقاله، به تعریف، تبار نمایشی، و به ویژه به سه خاستگاه اسطوره‌ای و دین‌شناختی و سیاسی- اجتماعی تعزیه اشاره می‌کند. پرسش اصلی این است که تعزیه چه خاستگاه‌هایی دارد و علل شکل‌گیری تعزیه در گفتمان شیعی کدام است. روش تحقیق به صورت کیفی- تبیینی و با استفاده از ابزار کتاب‌خانه‌ای در دسترس و از میان منابع مبنایی متعدد ایرانی و غیرایرانی خواهد بود. از حیث اسطوره‌شناختی، تعزیه با برخی آیین‌های کهن ایرانی از جمله «مصایب میترا»، «یادگار زریران» و به ویژه «سوگ سیاوش» در ارتباط است که به طریق اولی، ذیل عنوان کلی «ایزد شهیدشونده» قرار می‌گیرند. از حیث دین‌شناختی، به ارتباط تعزیه با آموزه‌های اسلامی و به ویژه اندیشه بنیادین تقابل خیر و شر اشاره می‌شود و از ارتباط احتمالی تعزیه با نمایش مصایب و آلام مسیح در سنت مسیحی قرون وسطایی نیز سخن گفته می‌شود. از حیث سیاسی- اجتماعی نیز اشاره می‌شود که چگونه گفتمان شیعی در پی باور به این حقیقت که حکومت الهی را غصب کرده‌اند، کوشیده است اولاً در طول تاریخ برای احقاق حق قیام کند. در ثانی، تعزیه به مثابه نمایشی دینی را با سنت‌ها و آیین‌های ملی خود ممزوج، و بر تقابل همیشگی خیر و شر تاکید کند. این سه خاستگاه اسطوره‌ای و دینی و سیاسی- اجتماعی، بستر را برای بررسی ارتباط تعزیه با تراژدی فراهم می‌کند.

a study of the mythical, religious, and socio-political origins of ta’ziyyeh

this article delves into the definition, performative lineage, and, notably, the three origins—mythical, religious, and socio-political—of ta’ziyyeh. the primary inquiry is the roots of ta’ziyyeh and the reasons behind its formation within the shi’a discourse. the research employs a qualitative-explanatory approach, utilizing available library tools and drawing from diverse iranian and non-iranian primary sources. from a mythological perspective, ta’ziyyeh is associated with ancient iranian rites, including the &lamentations of mithra&, &the legacy of zoroastrian zerir& and, notably, &the mourning of siavash&, all falling under the overarching title of &divine martyrdom.& from a religious standpoint, the article explores the ties between ta’ziyyeh and islamic teachings, particularly the fundamental ideology of the dichotomy of good and evil.additionally, the potential connection between ta’ziyyeh and the representation of the sufferings of christ in medieval christian traditions is discussed. from a socio-political perspective, the article examines how the shi’a discourse, driven by the belief in the usurpation of divine governance by oppressors, has historically endeavored to assert its rights through uprising. it explores how ta’ziyyeh, as a religious performance, intertwines with its iranian national traditions and rituals to emphasize the eternal confrontation between good and evil. these three mythological, religious, and socio-political origins lay the groundwork for establishing the connection between ta’ziyyeh and tragedy in further research.