واکاوی سلسله مراتب جنسیتی در سنت تفسیری مسلمانان؛ با تاکید بر آرای کارن بائر

اواخر قرن نوزدهم میلادی، جنبش‌های تساوی‌طلبانه زنان در غرب پدید آمد که ریشه در تفکرات فمینیستی داشت. این تحولات، جوامع اسلامی را نیز تحت تاثیر خود قرار داد و مساله «جنسیت» کانون توجه اندیشمندان مسلمان قرار گرفت. در دوره معاصر، ادعای وجود «سلسله‌مراتب جنسیتی» در آیاتی که از نحوه تعامل زن و مرد در زندگی زناشویی سخن می‌گویند، مطرح شده و برخی عالمان به دنبال بازخوانی رویکرد سنتی به زن هستند. کارن بائر یکی از پژوهشگرانی است که مطالعات خود را بر سنت تفسیری مسلمانان بر آیات ناظر بر سلسله مراتب جنسیتی در قرآن متمرکز ساخته است. او ضمن تقسیم‌بندی مفسران به مفسران سده‌های میانی و مدرن، معتقد است مفسران سده‌های میانی به سنت پایبند بودند و با بدیهی دانستن سلسله‌مراتب جنسیتی، آیات ناظر بر سلسله‌مراتب جنسیتی را در هر دوره‌ای عملی و احکام مربوط به آنها را لازم‌الاجرا می‌دانستند، اما از میان مفسران مدرن، دسته‌ای به دنبال توجیهات علمی و عقلی برای آیات ناظر بر سلسله مراتب جنسیتی هستند تا اثبات کنند احکام این آیات با شرایط کنونی مطابقت دارد که بائر این دسته را مفسران مدرنِ محافظه‌کار می‌خواند. دسته دیگر با فاصله گرفتن از نگاه سنتی به آیات ناظر بر سلسله‌مراتب جنسیتی و دخالت دادن شرایط اجتماعی و فرهنگی در تفاسیر خود، در پیِ ابطال تفاسیر سنتی و ارائه تفاسیر هرمنوتیکی و پاسخ‌های جدید به چالش‌ها‌ی روز هستند که بائر این دسته را مفسران مدرنِ تجدیدنظرطلب می‌خواند. بائر در نهایت، ادعا می‌کند که مفسران در هر دوره، تفاسیر آیات ناظر بر «سلسله‌مراتب جنسیتی» را بنابر رویکرد خاص دوره زندگی خود به زن می‌نگاشتند و اتخاذ این پیش‌زمینه ذهنی در میان آنان، اجتناب‌ناپذیر بوده است.