تحلیل تاثیر کیفر تبعید بر خانوادة تبعیدیان در دورة پهلوی دوم

کیفر تبعید، نه سلب آزادی، بلکه محدودکنندة آزادی است. تبعیدی در تبعیدگاه، آزاد است که زندگی کند و معیشت خود را تامین نماید؛ اما اجازة خروج از تبعیدگاه را ندارد. اقلیم نامتجانس تبعیدگاه با زادگاه تبعیدی و تفاوت فرهنگی و نیز عدم تامین معاش تبعیدی و خانواده او، جزو عواملی بود که تبعیدی را وادار به فرار می‌کرد؛ لذا به‌جز تبعیدی، خانواده هم درگیر این کیفر می‌شدند، چه زمانی که تبعیدی به همراه خانواده مجازات می‌شد و چه هنگامی‌که تبعیدی تبعید می‌شد ولی خانواده همراهش نبود. زنان تبعیدی در هر دو صورت، وظیفة سنگینی داشتند که از آن جمله، ادارة امور خانواده و تلاش برای آزادی تبعیدی بود. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که نوع کنش حکومت در مورد تبعیدیان و خانوادة آنها بسته به نوع فعالیت سیاسی و نگرش آنها متفاوت بود. بیشترین سخت‌گیری آنها‌، نسبت به توده‌ای‌ها و تبعیدیان فرقة پیشه‌وری بود که با خانواده در تبعید بودند و به آنها مدد معاش هم داده نمی‌شد. کارگران تبعیدی عمدتاًً بدون خانواده در تبعید بودند، ولی حقوق دوران کارشان بدون مزایا به آنها و خانواده‌شان پرداخت می‌شد. تبعیدیان نهضت اسلامی بدون خانواده در تبعید بودند، ولی به خواست خودشان خانواده را همراه خود می‌بردند و حکومت هم معمولاًً مدد معاش بدان‌ها نمی‌داد. به هر حال، در صورت تبعید فرد چه همراه با خانواده‌اش و چه بدون آنها، مجازات شامل آنها هم می‌شد. سختی معاش خانواده و دوری از محل زندگی و تفاوت اقلیمی و زبانی، فشار روحی روانی به خانوادة تبعیدیان وارد می‌کرد. خانواده تبعیدیان، هم تحت کنترل ساواک بودند و هم تلفن آنها شنود می‌شد و هم نامه‌های آنان تحت کنترل بود. زنان تبعیدیان جز وظیفه تامین معاش خانواده، برای آزادی همسرانشان هم تلاش می‌کردند. کشاکشی بین حکومت و تبعیدیان نهضت اسلامی صورت گرفته بود که از یک‌سو حکومت سعی می‌کرد با کنترل تبعیدی و خانوادة او و منزوی کردن آنان و نرسیدن وجوهات شرعی به کارآمدی این کیفر بیفزاید و از سوی دیگر مخالفان با بازدید از تبعیدیان و تامین مخارج آنان از محل وجوهات شرعی بر ناکارآمدی این کیفر تاکید کنند. کشاکشی که انقلاب سال 1357 نشان داد پیروزی از آن نیروهای مخالف حکومت بوده است.