عرفان اسلامی، جنسیت و مساله شر

اگر شر را به انواع مختلفی تقسیم نموده و رنج را تجربة در معرض قرار گرفتن این شرور بدانیم، زنان در مواجهه با برخی از شرور، رنج متمایزی را نسبت به مردان تجربه کرده و می‌کنند. یکی از مهم‌ترین انواع شرور، باورهای غلطی است که در طی زمان توسط انسانها و با تصویرسازی از طریق اسطورها، دیدگاه‌های فلسفی، تمثیل‌های عرفانی و تفسیرهای نادرست دینی و... ساخته شده و در درون فرهنگ جامعه راه یافته و به شرور ساختاری تبدیل شده‌اند. این شرور، اغلب بسیار معقول و موجه و بعضاً زیبا تلقی می‌شوند؛ تا حدی که بررسی صحت آنها خصوصاً برای طرفداران این باورها به سختی صورت می‌گیرد. نمونه‌ای از این باورها که منجر به شرور ساختاری است، مترادف گرفتن جنس مردانه با عقلانیت و جنس زنانه با احساسات است. با وجود آنکه عقل، فصل ممیز انسان است و همه انسانها خواه زن و خواه مرد، به اعتبار انسان بودنشان از آن بهره‌مند هستند، اما عارفانی هستند که از این امر غافل شده‌اند. زنان را به بهانه احساسات مادرانه و مهرآمیز، بی‌بهره یا کم بهره از عقلانیت انسانی توصیف کرده‌اند. بررسی نمونه‌هایی مشابه این نمونه در بحث انوثت و مساله شر در عرفان اسلامی، خصوصاً در برخی از تمثیل‌های عرفانی در تصحیح باورها و رفع و دفع شرور ساختاری بسیار اهمیت دارد. در نقطه مقابل این رویکردها در عرفان اسلامی و در نزد عرفایی مانند ابن‌عربی، توحید، یک اصل محوری است که خود را در قالب دوگانگی و زوجیت و سپس در قالب کثرت، بسط و تفصیل می‌بخشد. اهل ظاهر که قادر به تمییز رموز نیستند، موضوعات مربوط به زوجیت و کیفیت مونث و مذکر را به زن و مرد تقلیل می‌دهند، غافل از اینکه جنبه‌های ظاهری و شریعت، وجوه مذکر و جنبه‌های باطنی و معنوی و طریقت به وجه مونث اشاره دارد.