شناسایی فرصت‌ها و اولویت‌های سرمایه‌گذاری صنعتی با فناوری بالا مبتنی بر جغرافیای جدید و آمایش سرزمین

از الزامات توسعه و به تبع آن توسعه تولید و صادرات صنعتی هر منطقه‌ای، شناخت امکانات، پتانسیل‌ها، ظرفیت‌ها و ساختار تولید صنعتی و نحوه تغییر آن در مناطق و جایگاه آن مناطق در آن تحولات است. تفاوت بهره‌وری (از جمله در موقعیت جغرافیایی، موجودی منابع طبیعی و عوامل اقتصادی، ساختار نیروی کار، توزیع سرمایه‌ها) و اخیراً تفاوت در مزیت‌های رقابتی (از جمله مباحث جدید صرفه‌های مقیاس، نوع ساختار بازار، محصولات متمایز، تحقیق و توسعه) در مناطق مختلف منجر به تفاوت در الگو و ساختار و پتانسیل‌های صنعتی در مناطق مختلف می‌شود. بنابراین در راستای برنامه‌ریزی و توسعه جامع صنعتی، آگاهی از الگو، ساختار و پتانسیل‌های فعالیت‌های صنعتی و تغییر و تحولات آن امری ضروری است. درک دقیق‌تر نسبت به جایگاه تحولات، تخصیص بهینه منابع و امکانات نقشی تسهیل کننده داشته و کمک موثری به ارتقای توانمندی‌های صنعتی، خلق مزیت‌های نسبی و رقابتی، تخصص‌گرایی عمودی و افقی فعالیت‌های صنعتی استان آذربایجان شرقی و در مجموع کل اقتصاد خواهد کرد. آذربایجان شرقی در زمره صنعتی‌ترین استان‌های ایران است. چراکه نخست، این استان باوجودآنکه 2.8 درصد از وسعت و 4.7 درصد از جمعیت کشور را در خود دارد، اما سهم آن از ارزش‌افزوده صنعتی کشور 6.9 درصد و معدن 8.4 درصد است. دوم، تنها 4 صنعت از 22 صنعت آیسیک 2 رقمی (نسخه 3 آیسیک 2 رقمی) در بیش از نیمی از ارزش‌افزوده صنعتی استان سهم دارند. سوم، 45 درصد از مجموع واحدهای صنعتی در مرکز استان استقرار دارند. چهارم، تحلیل و ارزیابی سطح فناوری صنایع، گویای آن است که 36.2 درصد صنایع با سطح فناوری متوسط پایین، 30.0 درصد فناوری پایین، 29.7 درصد فناوری متوسط بالا و تنها 4.1 درصد صنایع در سطح فناوری بالا قرار دارند. بنابراین ویژگی‌ها و مختصات توسعه و ساختار صنعتی استان، خصایص چندگانه فناوری پایین، مبتنی بر فشار بر انواع منابع آبی - معدنی، اتکا بر ابتدای زنجیره ارزش صنایع و تمرکز جغرافیایی بالا است. هم‌اینک تغییر مسیر و ارتقای سطح فناوری جریان صنعتی از جمله گذار از صنایع منبع بر با فناوری پایین، و عوامل موجد مزیت‌های رقابتی و ارتقای مزیت‌های نسبی به رقابتی، اولویت سرمایه‌گذاری در صنایع با فناوری بالا، توسعه زنجیره‌های پایین دست با ارزش‌افزوده بالای صنایع در اولویت‌های جدید توسعه صنایع قرار دارند. مقاله حاضر در چارچوب نظریه‌های جدید تجارت، بر چگونگی دستیابی به فرصت‌ها و اولویت‌های سرمایه‌گذاری صنعتی با فناوری بالا با تاکید بر دستیابی مزیت‌های رقابتی و ارتقای انتهای زنجیره ارزش پایین دست صنایع تاکید دارد. در این راستا، این مقاله در 5 محور در ادامه مقدمه، چارچوب نظری، شواهد تجربی و پیشینه پژوهش، روش پژوهش، نتایج و یافته‌های پژوهش، و جمع‌بندی نتایج، توصیه‌ها، پیشنهادها و ملاحظات تنظیم شده است.